Aferez Nedir?

Aferez, kanın bir bileşeninin toplanması ve geri kalanın vücuda iade edilmesi işlemi olarak tanımlanır. Tıbbi olarak bu işlem, kanın ayrılmasını sağlamak için özel makineler kullanılarak gerçekleştirilir. Kan, belirli bir işlemle ayrıldıktan sonra, örneğin, trombositler, plazma veya kırmızı kan hücreleri gibi farklı bileşenler toplanır. Geriye kalan kan bileşenleri hastaya geri verilir.

Aferezin temel amacı, vücutta hastalıkların tedavisi için gerekli olan bileşenlerin elde edilmesidir. Örneğin, trombosit veya plazma bağışı, bu bileşenlerin eksik olduğu hastalar için faydalı olabilir. Terapötik aferez olarak bilinen tedavi şekli ise, vücutta zararlı bileşenlerin temizlenmesini sağlar.

Aferezin birkaç çeşidi bulunur. Bunlar:

• Tromboferez: Trombositlerin toplanması işlemidir.
• Plazmaferez: Kanın plazma kısmının toplanması işlemidir.
• Leukaferez: Beyaz kan hücrelerinin ayrılması işlemidir.
• Eritroferez: Kırmızı kan hücrelerinin toplanması işlemidir.

Aferez Hangi Durumlarda Uygulanır?

Aferez, farklı tıbbi durumların tedavisinde ve kan bileşenlerinin toplanmasında kullanılır. İşte aferezin yaygın olarak kullanıldığı durumlar:

1. Terapötik Aferez

Terapötik aferez, hastaların vücutlarında zararlı bileşenlerin temizlenmesi amacıyla kullanılır. Bu, bağışıklık sistemi hastalıkları, otoimmün bozukluklar veya belirli kan hastalıkları gibi durumlar için uygulanabilir. Terapötik aferez genellikle şu hastalıklar için kullanılır:

• Otoimmün hastalıklar: Örneğin, sistemik lupus eritematozus (SLE) veya romatoid artrit gibi hastalıklar.
• Ağır alerjik reaksiyonlar: Anaplalaksi gibi durumlar.
• Hiperlipidemi: Yüksek kolesterol ve trigliserit seviyeleri.

2. Trombosit Bağışı

Aferez, trombosit bağışı için sıklıkla kullanılır. Trombositler, kanın pıhtılaşma yeteneği için hayati öneme sahiptir. Kanser tedavisi gören hastalar veya kemoterapi uygulanan bireyler, genellikle trombosit eksikliklerinden muzdarip olurlar. Trombosit aferezi, bu hastaların ihtiyaçlarını karşılamak için önemli bir tedavi yöntemi olarak uygulanır.

3. Plazma Bağışı

Aferez, plazma bağışı için de kullanılmaktadır. Plazma, kanın sıvı kısmıdır ve vücutta besin maddelerinin taşınması, atıkların atılması gibi önemli işlevlere sahiptir. Plazma bağışı, özellikle yanık tedavisi gören hastalar, ağır travmalar geçiren bireyler ve bazı kan hastalıkları olan kişiler için hayati önem taşır.

4. Hematolojik Bozukluklar

Aferez, bazı kan hastalıklarının tedavisinde de kullanılabilir. Örneğin, kanser tedavisi sırasında kemoterapi alan hastaların kemik iliği fonksiyonları etkilenebilir, bu durumda aferez kullanılarak hastaların kan değerleri denetlenebilir.

5. Kanser Tedavisi

Bazı kanser tedavileri sırasında aferez kullanılarak kemoterapi sonrası bağışıklık sisteminin desteklenmesi sağlanabilir. Bunun yanında, bazı kanser hastalıklarında tümör hücrelerinin yok edilmesi amacıyla aferez uygulanabilir.

Aferez Komplikasyonları

Aferez, genellikle güvenli bir işlem olmasına rağmen, bazı komplikasyonlar meydana gelebilir. Bu komplikasyonlar genellikle nadirdir ve işlem sırasında veya sonrasında karşılaşılabilir. En yaygın komplikasyonlar şunlardır:

1. Ağrı ve Rahatsızlık

Aferez sırasında, kanın alındığı bölgede rahatsızlık veya ağrı hissedilebilir. Bu durum genellikle geçici olup, işlem sonrasında iyileşir.

2. Damar İltihabı (Flebit)

Aferez sırasında kullanılan iğneler veya damar yolu yerleştirme işlemi, damar iltihaplanmasına yol açabilir. Flebit, genellikle ağrıya ve şişliğe neden olabilir.

3. Kan Basıncı Düşüşü

Kan alınan süreçte, bazı bireylerde kan basıncı düşüşü meydana gelebilir. Bu durum, nadiren ciddi bir sorun haline gelir, ancak bazı hastalar baş dönmesi veya bayılma hissi yaşayabilir.

4. Enfeksiyon

Aferez sırasında kullanılan iğneler veya kan alma ekipmanları, nadiren enfeksiyon riskine yol açabilir. Bu yüzden, işlem sırasında sterilize edilmiş ekipmanlar kullanılması önemlidir.

5. Alerjik Reaksiyonlar

Aferezde toplanan kan bileşenlerine karşı alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Ancak, bu tip reaksiyonlar oldukça nadirdir.

6. Hipokalsemi

Aferez sırasında kalsiyum seviyelerinde düşüş meydana gelebilir. Bu durum, hastada titreme, kas spazmları veya baş dönmesine neden olabilir.

Sonuç

Aferez, kan bileşenlerinin ayrılmasını ve tedavi amacıyla toplanmasını sağlayan önemli bir tıbbi işlemdir. Trombosit, plazma, beyaz kan hücreleri ve kırmızı kan hücrelerinin toplanması işlemleri, çeşitli hastalıkların tedavisinde veya bağış yoluyla kullanılmaktadır. Aferez, terapötik tedavi ve kan bağışı amaçlı kullanılarak birçok hastanın yaşam kalitesini iyileştirebilir.

Aferez işlemi genellikle güvenli olsa da, nadiren bazı komplikasyonlar görülebilir. Bu komplikasyonlar genellikle geçici olup, uygun önlemlerle yönetilebilir. Aferezin hangi durumlarda uygulanacağına, doktor tarafından yapılan değerlendirme sonucu karar verilmelidir.

Kaynaklar

1. PubMed, "Therapeutic Apheresis: Indications and Techniques", pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
2. American Society for Apheresis, "Apheresis Overview", apheresis.org