Ortez ve Protez Kullanımı

Ortez ve Protez Nedir?

Ortez ve protezler, farklı işlevlere sahip medikal destek cihazlarıdır. Her iki sistem de bireyin hareket yetisini desteklemeye yönelik olarak geliştirilmiştir.

Ortezler, kas-iskelet sistemi hastalıkları, travmalar veya nörolojik rahatsızlıklar nedeniyle hareket kısıtlılığı yaşayan bireylerin desteklenmesi amacıyla kullanılan cihazlardır. Eklem stabilitesini sağlamak, kasları desteklemek veya deformiteleri önlemek için tasarlanmaktadır. Ayak, diz, kalça, el, omurga ve boyun bölgesine yönelik farklı ortez çeşitleri bulunmaktadır.

Protezler ise, doğuştan eksik ya da sonradan kaybedilmiş uzuvların yerine geçen yapay organlardır. Kol ve bacak protezleri en yaygın kullanılan protez türleridir. Modern protezler, biyomekanik prensiplere uygun olarak geliştirilmekte ve kullanıcının günlük yaşam aktivitelerini daha bağımsız bir şekilde gerçekleştirmesine yardımcı olmaktadır.

Teknolojik gelişmeler sayesinde günümüzde biyonik protezler ve akıllı ortezler üretilerek, bireylerin yaşam kalitesi daha da artırılmaktadır.

Ortez ve Protez Kullanımı Gerektiren Durumlar

Ortez ve protez kullanımı, doğuştan gelen veya sonradan gelişen çeşitli sağlık sorunları nedeniyle gerekli hale gelmektedir. Hastanın hareket kabiliyetini, kas gücünü ve denge yetisini iyileştirmek için bu tıbbi cihazlardan faydalanılmaktadır.

1. Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları
   Ortez kullanımı, skolyoz, osteoartrit, romatoid artrit gibi kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarında tercih edilmektedir. Bu hastalıklarda eklem stabilitesini artırmak, ağrıyı azaltmak ve deformiteleri önlemek amacıyla ortezler kullanılmaktadır.
2. Nörolojik Hastalıklar ve Travmalar
   Felç (inme), serebral palsi, multiple skleroz ve spinal kord yaralanmaları gibi nörolojik hastalıklarda hareket yetisini desteklemek için ortezler kullanılmaktadır. Ayrıca, sinir hasarına bağlı kas güçsüzlüğü ve denge kayıplarında da ortez tedavisi uygulanmaktadır.
3. Uzuv Kaybı (Ampütasyon)
   Kaza, diyabet, damar hastalıkları veya kanser nedeniyle uzuv kaybı yaşayan bireylerde protez kullanımı büyük bir önem taşımaktadır. Amputasyon seviyesine bağlı olarak farklı protez türleri tercih edilmektedir.
4. Doğumsal Anomaliler ve Genetik Hastalıklar
   Doğuştan uzuv eksiklikleri, kemik gelişim bozuklukları ve konjenital deformiteler nedeniyle ortez veya protez kullanımı gerekli olabilmektedir. Bu tür durumlarda, erken yaşta başlanan rehabilitasyon süreçleri, çocuğun gelişimini destekleyerek fonksiyonel bağımsızlığını artırmaktadır.
5. Ortopedik Yaralanmalar ve Kırıklar
   Spor yaralanmaları, trafik kazaları ve düşmeler sonucu meydana gelen kemik kırıkları, bağ yaralanmaları ve kas hasarlarında ortez kullanımı yaygındır. Özellikle diz, ayak bileği ve el bileği destekleyici ortezler, iyileşme sürecini hızlandırmaktadır.

Ortez ve Protez Kullanımı Sürecinde Rehabilitasyon

Ortez ve protez kullanımının etkili olabilmesi için doğru rehabilitasyon süreci uygulanmalıdır. Rehabilitasyon, bireyin yeni cihazına uyum sağlamasını ve maksimum fonksiyonelliği elde etmesini amaçlamaktadır.

1. Değerlendirme ve Planlama
   Ortez veya protez kullanacak bireyin fiziksel durumu, hareket yeteneği, kas gücü ve denge durumu detaylı bir şekilde değerlendirilmelidir. Uzmanlar tarafından yapılan bu değerlendirme sonucunda bireyin ihtiyacına uygun cihaz seçimi gerçekleştirilmelidir.
2. Cihazın Uygulanması ve Adaptasyon Süreci
   Ortez ve protezlerin kullanıma uygun hale getirilmesi için bireye özel uyarlamalar yapılmalıdır. Protezlerde denge, yürüyüş ve hareket kabiliyeti gibi unsurlar test edilerek hastanın cihazı rahatça kullanması sağlanmalıdır.
3. Fizyoterapi ve Egzersiz Programları
   Ortez ve protez kullanımına uyum sağlamak için düzenli fizyoterapi uygulanmalıdır. Bu süreçte kas güçlendirme, denge ve koordinasyon egzersizleri yapılmalıdır. Protez kullanan bireylerde yürüme eğitimi de rehabilitasyonun önemli bir parçasıdır.
4. Günlük Yaşam Aktivitelerine Uyum
   Ortez ve protez kullanımı, bireyin günlük yaşamına entegre edilmelidir. Yürüme, merdiven çıkma, oturma-kalkma gibi temel hareketlerin yeniden öğrenilmesi sağlanmalıdır. Özellikle protez kullanıcıları için bağımsız hareket edebilme yetisini artırmaya yönelik eğitimler verilmelidir.
5. Psikolojik Destek ve Sosyal Uyum
   Ortez veya protez kullanan bireyler için psikolojik destek büyük bir önem taşımaktadır. Özellikle uzuv kaybı yaşayan bireylerde, psikososyal destek sağlanarak kişinin yeni yaşamına adapte olması kolaylaştırılmalıdır. Grup terapileri ve bireysel danışmanlık hizmetleri, bireyin süreci daha sağlıklı bir şekilde geçirmesine yardımcı olmaktadır.
6. Düzenli Kontroller ve Cihaz Bakımı
   Ortez ve protez kullanıcıları, düzenli aralıklarla doktor ve fizyoterapistler tarafından kontrol edilmelidir. Cihazların işlevselliğinin devamlılığı için periyodik bakımlar yapılmalı ve gerektiğinde ayarlamalar gerçekleştirilmelidir.

Sonuç

Ortez ve protez kullanımı, bireylerin hareket kabiliyetlerini artıran, bağımsızlıklarını destekleyen ve yaşam kalitelerini yükselten önemli bir uygulamadır. Kas-iskelet sistemi hastalıklarından uzuv kayıplarına kadar birçok sağlık probleminde, doğru ortez ve protez seçimi bireyin günlük yaşam aktivitelerine katılımını kolaylaştırmaktadır.

Ancak, bu cihazların etkin bir şekilde kullanılabilmesi için multidisipliner bir rehabilitasyon sürecinin uygulanması gerekmektedir. Fizyoterapi, adaptasyon eğitimi ve psikolojik destek gibi faktörler, bireyin yeni cihazına uyum sağlamasında kritik rol oynamaktadır.

Teknolojik ilerlemelerle birlikte, biyonik protezler ve akıllı ortezler sayesinde bireylerin yaşam kalitesi her geçen gün daha da artırılmaktadır. Ortez ve protez kullanımına yönelik rehabilitasyon programları, bireylerin günlük yaşam aktivitelerine daha bağımsız bir şekilde katılmalarına olanak tanımaktadır.