Radyoterapi

Radyoterapi nedir?

Radyoterapi yüksek enerjili ışınların kullanılmasıyla elde edilen bir tedavi şeklidir. Eski adıyla şua tedavisi, vücut dışından (eksternal) ve vücut içinden (brakiterapi) olmak üzere temelde 2 şekilde uygulanır. 1800' lü yıllarda X ışınlarının bulunmasından sonra radyasyonun tedavi amaçlı kullanımı ile ilgili deneyimler dünyanın pek çok yerinden bildirilmeye başlanmış, cilt üzerindeki tümör yaralarının iyileştiği, cilt altı yerleşimli kitlelerin ise gerilediği saptanmış ve radyoterapi bu noktadan itibaren bir kırılma noktası yaşamıştır. Radyoterapinin tümörlerde kullanımı ivme kazanırken daha fazla kanser tipinde denenmeye de başlanmıştır. Bugün ise bir yıl içinde tanı alan tüm kanser hastalarının yaklaşık % 60' ı tedavi süreçleri boyunca mutlaka radyoterapi ile tanışmaktadır. Bu nedenle radyoterapi tüm kanser hastaları ve yakınları için anlaşılması ve kavranması gerekli önemli bir konudur.

Radyoterapi nerede kullanılır?

Tedavi başarısı tümör evresi ve duyarlılığına bağlı olarak değişmekle birlikte radyoterapi genelde tüm tümör tiplerinde kullanılabilir. Operasyon öncesi-sonrası, kemoterapi öncesi-sonrası ve kemoterapi ile birlikte ya da yalnız başına uygulanabilir. Beyin tümörleri, boyun yerleşimli tümörler, akciğer tümörleri, mide, pankreas, safra yolları tümörleri, rektum ve anal kanal, rahim ve rahim ağzı tümörleri, cilt kaynaklı tümörler, lenf bezi ve çocukluk çağı kanserleri gibi geniş bir yelpazeye sahip olmakla birlikte radyoterapinin kanser dışı, iyi huylu tümör tiplerinde de kullanım alanları mevcuttur.

Radyoterapi nasıl uygulanır?

Günümüzde erişilen radyoterapi cihaz teknolojileri sayesinde uygulama tekniklerinde şaşırtıcı gelişmeler sağlanabilmiştir. İstediğimiz alana istediğimiz miktarda dozu verebilirken, normal dokulara saygı prensibi doğrultusunda tümör dışı dokulara mümkün olan en az dozu uygulayarak yan etki profillerinin düşürüldüğü, tümör kontrol başarılarının sağlanabildiği tedaviler artık mümkün olabilmiştir. En iyi tedavi tekniği, en rahat uygulanabilir, kontrol edilebilir, sürekliliği sağlanabilir ve hastanın kolay uyum sağlayabildiği tekniktir. Bu noktada, gelişen teknoloji tümör kontrolünü sağlarken hasta konforunu da gözetmelidir. Tüm hekimlerimizde olduğu gibi Radyasyon Onkolojisi Uzmanları da gelişen bu teknolojilere karşı kayıtsız kalmamakta radyoterapi teknikleri, tanı, tedavi ve izlemler konusunda son gelişmeleri fazlasıyla takip etmekte ve uygulamaktadırlar.

Radyoterapinin yan etkileri nelerdir?

Yan etkiler tedavi süresince görülen "erken komplikasyonlar" ve tedaviden bir süre sonra oluşan "geç komplikasyonlar" olarak sınıflandırılır ve tedavinin uygulandığı bölgeye bağlı olarak değişklik gösterir. Yan etkileri azaltmak amacıyla radyoterapi seanslara bölünerek uygulanır. İstisnai durumlar dışında genellikle haftanın 5 günü uygulanır. Hafta sonları ise sağlıklı hücrelerin kendilerini yenilemesine izin vermek amacıyla ara verilir. Yan etkiler tedavi ilerledikçe görülmeye başlar ve radyoterapi sırasında hissettiğiniz farklılıklar genellikle radyoterapi yan etkileridir. Yan etkilere bağlı bu değişiklikleri doktorunuzla paylaşmalısımız ve hastalığınızın ilerlediği şeklindeki yorumlama ve endişelere fırsat tanımadan tedaviye olan inancınızı kaybetmemelisiniz. Yan etkilerin büyük bir bölümü tamamen geçicidir. Tedavi sonrası günler ve haftalar içinde kaybolacaktır. Yan etkileri azaltacak ilaçlar mevcuttur. Bu ilaçlar şikayetleri azaltıp tedaviye olan uyumunuzu arttırır.

Görülebilecek yan etkiler çeşitli faktörlere bağlıdır. Bunlar genellikle;

* Hastanın yaşı ve genel durumuna

* Tedavi alanının genişliği ve uygulanma bölgesine

* Uygulanacak olan günlük ve toplam doz miktarına

* Uygulanacak olan tedavinin kalitesine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

          Her organın radyasyona olan duyarlılığı farklıdır. Özellikle radyasyona hassas olan böbrek, karaciğer, bağırsaklar gibi organların alan içinde bulunduğu durumlarda özellikle dikkat gerekir. Planlama adı verilen işlem ile tedavinin başlaması arasında geçen sürede doktor ve radyasyon fiziği uzmanı tedavi alanlarının en uygun teknikle alınması ve en az yan etkiyle karşılaşılması için uğraş verilecek bir zaman aralığına ihtiyaç duyar. Bu dönem tedavinizin planlandığı dönemdir ve kliniklerin yoğunluğuna bağlı olarak değişken bir zaman aralığına ihtiyaç duyulur. Unutmayınız ki radyoterapi planlaması ve uygulaması emek isteyen bir süreçtir. Planlama tomografisi  (simulasyon işlemi) sonrasında tedavinin başlayacağı o ilk güne kadar uygun bir zaman aralığına ihtiyaç vardır. Bu süre tedavi planına bağlı olarak değişmekle birlikte  1-2 gün'den 1,5-2 haftaya kadar değişiklik gösterebilir. Planlama işlemi sonrası tedavi günü randevunuz bir gün öncesinde telefonla aranarak tarafınıza iletilecektir. Sizi unutmamız söz konusu olamaz. Aranmamanız bu sürecin henüz tamamlanmadığı ve en uygun planın seçimi uğraşısının devam ettiği anlamına gelmektedir. Lütfen sabırla bekleyiniz. Planlanan tedavi kalitesinin bu dönemde olgunlaştığı düşünülerek doktorunuz tarafından bu sürece olan saygı ve tutumunuzun da yüksek olması beklenmektedir.

Radyoterapi hakkında kısa kısa;

*Radyoterapi ağrısızdır.

*Uygulandığı sırada ve sonrasında kesinlikle bedeninizde radyasyon taşımazsınız. Yani sevdiklerinize temas edebilir, çocuklarınızı sevebilirsiniz.

*Radyoterapi genellikle hafta sonları hariç haftanın her günü uygulanır.
*Radyoterapi seansının süresi 2-3 dakika ile yarım saat arasında değişebilir. Tedavinin çok kısa ya da çok uzun olması o tedavinin iyi ya da kötü olduğu anlamına gelmez. Radyoterapi seanslarının uzunluğu tedavi aldığınız merkezde kullanılan cihazın özelliklerine bağlı olarak değişebilir.

*Radyoterapinin yan etkileri genellikle geçicidir.

*Radyoterapi uygulanırken dengeli beslenme ve dinlenme önerilir.

Tedaviyi beklemek (zorlu bir süreç)

          Bir klinikte tedavi olmak için beklemek günlük hayatımızda hep karşılaştığımız ''sıra  beklemek, kuyruğa girmek'' ten pekte farklı değildir. Beklemek zordur. Buna bir de hastalıklar eklendiğinde çekilmez bir hal alabilir. Bir radyoterapi kliniğinde gün içinde mevcut hasta sayısına bağlı olarak değişmekle birlikte, sabah saat 8'den akşam saat 8'e kadar yaklaşık 50 civarında hasta tedaviye girmektedir. Hastanın tedavi için kıyafetlerini çıkarması, önlük giyme, cihaza yürüyüş, pozisyon verme, uygun pozisyon verilip verildiğini görmek için görüntü alma, tedavinin başlatılması ve uygulanması, masadan kalkma dahil yeni hasta için tekrar hazır olma zamanı yaklaşık 15-20 dakikayı bulmaktadır. Herhangi bir hastanın önceden öngörülemeyecek şekilde tedavi sırasında sıkıntı yaşaması (kusma, baş dönmesi gibi) durumunda bu süre 5-10 dakika daha uzamaktadır. Akşama kadar 50 hastanın alındığı bir merkezde sadece 3 hastada bile zamanın 5'er dakika gecikmesi sonraki hastalar için 15 dakikalık bir aksama demektir. Hastaların hepsinde olacak 1 dakikalık uzama dahi akşam saati için 50 dakikalık gecikmeye neden olunması demektir. Tüm bunlara ek olarak tıpkı tedaviye başladığınız ilk gün sizden önce haftalardır tedaviye giren diğer hastaların arasında bir saatte tedaviye girmeniz gibi daha sonraki günlerde de tedavisi yeni başlayan bir hasta sizden önce tedaviye giren ancak tedavisi tamamen bittiği için ayrılan bir hastanın saatine verilebilir ve sizden önce tedaviye girebilir. Böyle bir durumda ''benden önce başka hastalar tedaviye alınıyor'' demek yerine tedaviye alındığınız o ilk günü düşünmenizi ve başka hastaların önünden tedaviye girdiğinizi hatırlamanızı rica ederiz. Her yeni başlayan hasta başka bir biten hastanın tedavi saatine verilmeye çalışılmaktadır. Yeni başlayan hastalar gün sonlarına eklenecek olursa gün içinde boş saatler olur ve tedaviler gece yarılarına kadar devam etmek zorunda kalırdı. Tüm bunların anlatılma sebebi sizlere önceden verilmiş olan tedaviye giriş randevu saatinizin sadece tahmini bir zaman olduğunu söylemek içindir. Tıpkı bankalarda bekleyen müşterilerin karşılaştığı gibi. Orada aldığınız sıra numarası kağıdında size sadece sizden önce beklemekte olan kişi sayısı hakkında bilgi verilmektedir. Ne zaman gişedeki memurla görüşeceğiniz belirtilmez. Sizden önce bekleyenlerin gişedeki memurla konuşmaları, memurun konuyu anlaması ve işlemin gerçekleşmesi gibi bir çok önceden bilinmeyen faktör bekleme süresini değiştirmektedir. Radyoterapi içinde aynı durum söz konusudur. Gelmeniz istenen saat tahmini bir saattir ve kimse bir gün önceden yarın olacakları ve siz gelmeden önceki hastalarda ne gibi sorunlar yaşayıp nelerle karşılaşılacağını bilemez. Her gün yeni bir gündür. Tıpkı sizler gibi tüm çalışanlarda işlerini, usulüne uygun olmak kaydıyla, hızlıca ve beklemeden yaparak evlerine ve sevdiklerine kavuşmak isterler. Hiç kimse sizi bekletmekten hoşlanmaz. Radyoterapi gibi belki de ömrünüzde bir kez alabileceğiniz bir tedavide sadece ve en fazla bir ayınızın ve günde bir-bir buçuk saatinizin bu klinikte geçeceğini ve bu tedaviyi sadece ve sadece kendiniz için aldığınızı asla unutmayınız.  Yapılan işin özellik arz ettiğini, tedaviniz için ihtimam gösterildiğini, iyi bir merkezde ve iyi bir tedavi aldığınızı, bu süre bitiminde sevdiklerinizle daha uzun, mutlu ve daha kaliteli bir yaşamı paylaşacağınızı da lütfen hatırlayınız.                                                                                                                         Sağlıklı ve mutlu günler dileklerimizle.