Şizofreni

Şizofreni, yüz yıl önce tanımlanmış bir psikoz türü. Geçmişi çok daha eskilere dayanıyor. Bugünkü bilgilerimizle geçmişe baktığımızda, Orta Çağ Avrupa’sında şeytana tutulmuş diye bilinenlerin büyük bölümünün bu hastalığa yakalanmış kişiler olduğunu söyleyebiliriz.

Şizofreni, ruh hekimlerinin olduğu kadar sanatçıların da ilgisini çekmiş.  Bu hastalığa yakalanmış kişileri anlatan çok sayıda kitap yazılmış, film çevrilmiş. “Cazibe Hanımın Gündüz Düşleri” ve “Anayurt Oteli” Türk sinemasında şizofreniyi konu alan başarılı tiplemelere örnek olarak gösterilebilir. Nobel Ödüllü araştırmacı John Nash’in yaşamını anlatan “Akıl Oyunları” adlı film de aynı türün örneklerinden. 

Şizofreni, politikacılar ve özellikle muhalif gruplar için uzun süre ilgi odağı olmuş. Şizofreninin bir ruh hastalığı değil, olumsuzluklarla dolu bir dünyaya karşı atılmış bir protesto çığlığı olduğunu ileri süren birçok makale ve kitap yazılmış.

Ancak, son yıllarda şizofreniyi çevreleyen entelektüel çember giderek dağılıyor. Hastalar, onları bir beyin hastalığına yakalanmış kişiler olarak gören ruh hekimleri ve kendilerine destek olmaya çalışan aile üyeleriyle baş başa kalıyorlar. Bu gelişmede, hızla ilerleyen araştırma teknolojisi ve ilaç tedavisi yoluyla sağlanan başarılar önemli rol oynuyor.

Beyinde neler oluyor?

Şizofreniye yakalanmış kişiler üzerinde yapılan araştırmalar, bu kişilerin beyinlerinde önemli değişiklikler olduğunu düşündürüyor. Bazı beyin bölgelerinde küçülme ve hücrelerde düzensizlikler sık rastlanan bulgular arasında.  Ayrıca, beyin kan akımının bölgelere göre dağılımı da bu hastalarda değişiklikler gösteriyor. Bir başka bulgu, gelişmiş bir bilgisayar sistemi gibi çalışan insan beyninde, mesaj iletimini sağlayan bağlantıların değişikliğe uğraması.

Şizofreni iyileşebilir mi?

Bu hastalığa yakalanmış kişilerin ve yakınlarının en çok sordukları soru, bir iyileşme olasılığının olup olmadığı. Eğer varsa bu iyileşme ne oranda olacak?  Kişinin yeniden eski toplumsal ilişkilerine ve işine geri dönmesi olanaklı mı? 

Şizofreni iyileşebilen bir ruhsal bozukluk. Bu iyileşmenin derecesi kişiye göre değişiklikler gösteriyor. Genç yaşta başlayan ve yıllar içinde giderek ilerleyen şizofreni genellikle daha zor iyileşiyor. İleri yaşta ve aniden ortaya çıkan şizofreninin seyri daha iyi. Ayrıca, son yıllarda kullanıma giren bazı ilaçlar, bilinen diğer tedavilerle düzelmemiş kişiler için de bir iyileşme umudu yaratıyor.

Hastaya nasıl davranılmalı?

Şizofreni, toplumda yüz kişiden birini etkileyen bir hastalık. Dolayısıyla hemen herkesin bu hastalığa yakalanmış olan bir akrabası, bir arkadaşı ya da bir tanıdığının olduğu söylenebilir.  Eğer bu kişilere yardımcı olmak ya da en azından zarar vermemek isteniyorsa bir temel ilkeye özellikle dikkat edilmeli.  Bu ilke, hasta kişiye ölçülü bir yakınlık gösterilmesi ve aşırı duygusal tepkilerden uzak durulması şeklinde özetlenebilir. Hastanın yanında tartışmaktan kaçınılmalı ve aile üyeleri arasında yumuşak bir iletişim tarzının korunmasına dikkat edilmeli.

Ayrıca, hastaların ilaçlarını düzenli bir şekilde alıp almadığına dikkat edilmeli ve gerektiğinde ilaç almaları yönünde uyarıda bulunulmalı. İlaç kullanmayan bir kişide, bir yıl içinde yeniden hastalanma olasılığı yüzde yetmiş. Düzenli ilaç kullananlarda bu oran yüzde otuz beşe düşüyor. İlaç tedavisinin yanı sıra, hastanın ailesine evde nasıl davranılacağı konusunda eğitim verilmesi durumunda, hastalanma olasılığı daha da düşerek, yüzde yirmi dolayına iniyor.