Alzheimer Nedir? Alzheimer Belirtileri, Evreleri ve Tedavisi

Alzheimer Nedir?

Alzheimer genellikle 65 yaş üzeri kişilerde görülen demans (bunama) hastalığının alt bir türüdür ve demans hastalarının yüzde 70’lik kısmını alzheimer hastaları oluşturmaktadır. Alzheimer beyin hücrelerinin ölümü ile oluşur ve beyin hücreleri bölünmeyen hücreler olduğundan geri dönüşü olan bir hastalık değildir. İlerleyen evrelerde beyin işlevlerinin ciddi bir kaybı ortaya çıkabilir ve hasta gündelik işlerini yapamayacak hale gelebilir.

Alzheimer hastalarında öncelikle hafıza bölümünü olmak üzere beyindeki nöronları etkileyen protein yapılı amiloid plaklar oluşmaktadır. Hastalarda beyin hücrelerinin ölümü ile ilişkili olarak beyinde büzülme ve küçülme gözlenir. Konuşma, hafıza ve motor becerilerde sorunlara neden olabilir. Hasta duygu ve düşüncelerini kontrol etmekte zorlanır. İletişim kurmakta sorun yaşarlar.

Alzheimer Neden Olur?

Alzheimer sebepleri henüz tam olarak bulunamamıştır. Beyinde oluşan neofibriler yumaklar ve amiloid plaklarla hastalık oluşumu arasındaki ilişki kanıtlanmıştır. Bunun yanında hastalığın oluşmasını artıran risk faktörleri mevcuttur. Hastalığın oluşma riskini artırabilecek faktörler şu şekilde sıralanabilir:

• Yaş artışı
• Hareketsiz yaşam ve obezite
• Yüksek miktarda sigara ve alkol kullanımı
• Ailede alzheimer öyküsü
• Yüksek tansiyon ve kolesterol
• Ani kafa travmaları, kaza ve travmatik olaylara maruz kalmak
• Beyin tümörleri ve beyni etkileyen hastalıklar
• Kalp damar hastalıklarının varlığı
• Down sendromu sahibi olmak
• Uyku bozuklukları
• Yetersiz ve düzensiz beslenme
• Psikolojik hastalık geçmişi

Alzheimer Belirtileri Nelerdir?

Alzheimer hastaları genellikle davranışlarındaki bazı bozukluklar ve bilişsel sıkıntılar sonucunda hastaneye başvurur. Erken evrelerde hastalık yaşlılığa bağlı unutkanlık sorunları olarak algılanabilir. İlerleyen evrelerde daha belirgin semptomlar ortaya çıkmaktadır. Evrelere göre alzheimer belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

Erken Evrede Alzheimer Belirtileri

Hastalığın başlarında basit unutkanlıklar ortaya çıkmaya başlar. Erken evrede alzheimer hastalığı belirtileri şunlardır:

• Yakın geçmişte yaşanan olay ve konuşmaların unutulması
• Anlık duygu değişimleri
• Kafa karışıklığı, konuşmayı takip edememe
• Kişilerin ve yerlerin isimlerini unutma ve karıştırma
• Alışveriş listesi, yemek tarifi gibi basit unutkanlıklar
• Sorunlara çözüm bulmakta zorlanma
• Konuşma sırasında akıcılığı ve eski hızını kaybetmesi

Orta Evrede Alzheimer Belirtileri

Alzheimer erken evresine göre daha belirgin semptomlar görülür. Orta evrede görülen belirtiler şöyle sıralanır:

• Gündelik hayatı etkileyecek düzeyde unutkanlıklar
• Uyanık olduğu halde görülen halüsinasyon ve sanrılar
• Zaman kavramını yitirmek
• Konuşma yetisinde ciddi kayıp
• Başkasının yardımı olmaksızın hayatını sürdürme yeteneğini kaybetmek
• Uyku sorunları yaşamak
• Yakın çevresindeki insanlar tanımada güçlük
• Ruh sağlığında kötüleşme, depresyon belirtileri
• Konuşma sırasında tekrara düşmek

İleri Evrede Alzheimer Belirtileri

Hastanın tüm gün boyunca yardıma ihtiyacı olmaktadır. Temel ihtiyaçlarını tek başına gideremez, bazen bu ihtiyaçların farkında bile olmaz. Bu evredeki belirtiler şunlardır.

• Temel ihtiyaçlarını gidermede tümüyle yardıma muhtaç olma
• Yutkunma gibi temel becerilerde zorlanma
• Yakın çevresindeki, ailesindeki kimseyi tanıyamaz hale gelme
• Düşen bağışıklık ve kilo nedeniyle enfeksiyon hastalıklarına açık hale gelme
• İdrar tutmada zorlanma
• Konuşma ve anlama yeteneğini tümüyle kaybetmek

Alzheimer Evreleri Nelerdir?

Alzheimer hastalığı semptomların şiddeti ve becerilerin kaybı göz önünde bulundurulduğunda 3 veya 7 evre olarak ayrılabilir. Bu evreler hastalığın seyrini tam olarak ifade edebilmek için kullanılır. Bu evreler 3 evre olarak incelendiğinde erken, orta ve ileri evre olarak adlandırılabilir. 7 evre olarak sınıflandırıldığında şu şekilde sıralanabilir:

• Klinik Öncesi Evre: Klinik öncesi evre olarak nitelenen bu zamanda dışarıdan her şey normal görünür. Tanı için yeterli veri olmayabilir. Hastalık kendini ufak unutkanlıklar olarak gösterir.
• Hafif Kognitif Evre: Bu evrede unutkanlıklar dışarıdan da anlaşılmaya başlanır. Bellek durumu hala iyi haldedir, konuşma ve diğer becerilerde sorun gözlemlenmez.
• Hafif Bozukluk: Bu evrede unutkanlıklarda artış gözlenir. Hasta sosyal hayatta küçük sorunlar yaşamaya, adres, konum belirleme gibi konularda zorlanmaya başlar.
• Orta Dereceli Bozukluk-Orta Evre: Kelimeleri hatırlamada zorlanmalar, isimleri unutma gibi sorunlar başlar. Hastalık sebebiyle depresyon belirtileri ortaya çıkabilir.
• Orta Ciddi Evre: Bu evrede temel temizlik becerilerini aksatmaya başlar. Yemek yapmak, çatal kaşık kullanımı gibi becerilerde sorun yaşar. Topluma uyum sağlamada zorlanır.
• İleri Evre: Hayatını tek başına idame ettiremez. Beslenme, tuvalet ihtiyacı gibi kabiliyetlerini kaybeder. Sürekli uzanma ve yatma eğilimi gösterirler. Zaman, mekan kavramlarını tümüyle kaybederler.
• Ciddi İleri Evre: Yutkunma gibi temel refleksleri kaybetmeye başlarlar. Her türlü ihtiyaçları için yardıma muhtaçtırlar. Hareket kabiliyetleri çok azalmıştır. 24 saatin tümünde yanında birinin bulunması gereklidir.

Alzheimer Nasıl Tedavi Edilir?

Alzheimer hastalığı geri dönüşlü bir hastalık değildir. Tedavi hastalığı iyileştirmekten çok ilerlemeyi durdurmaya veya semptomları hafifletmeye yöneliktir. İlaç tedavisinde asetilkolin düzeyinin arttırılması glutamat düzeyinin daha alt seviyelere  düşmesi amaçlanır. Hastalığa bağlı gelişen psikolojik sorunların tedavi edilmesi ve yaşam standartlarının iyileştirilmesi hedeflenmektedir. İlerlemeyi durdurmak için ilaç tedavileri denenirken psikoterapiler de uygulanarak hastanın ruh sağlığı iyileştirilmeye çalışılır.

Rehabilite amaçlı yapılan uygulamalarda dans, müzik gibi yöntemlerden faydalanılabilir. Hastada oluşan hareket sorunları için düzenli egzersiz ve fizyoterapi uygulamalarına başvurulur. Hastaların sağlıklı beslenmesi, sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durması sağlanmalıdır. Yeterli miktarda vitamin ve mineral almasına dikkat edilmelidir.

Alzheimer İle İlgili Sık Sorulan Sorular

Alzheimer Genetik Midir?

Alzheimer hastalığına yakalanma riski aile bireylerinde alzheimer öyküsü olan kişilerde daha yüksektir. Direkt olarak genetik aktarım bulunmasa da ebeveynlerde alzheimer bulunması riski artırır.

Alzheimer Seviyeleri Var Mıdır?

Alzheimer hastalığı 7 seviyeden oluşur. Bu seviyeler hastalığın ilerlemesini ve semptomların durumunu anlatmak için kullanılır.

Alzheimer Tedavisi Var Mıdır?

Alzheimer hastalığının tam bir tedavisi olmamakla birlikte hastalığı durdurmak ve yavaşlatmak için uygulanan ilaç tedavileri mevcuttur. Hastanın yaşam koşullarını iyileştirmek için terapi ve rehabilitasyon uygulamaları tercih edilebilir. Spor, düzenli beslenme gibi genel sağlığın düzelmesine yardımcı önlemler hastalığın ilerlemesini yavaşlatmada yardımcı olabilir.

Alzheimerdan Korunmak İçin Neler Yapılabilir?

Alzheimer sebepleri net olarak bilinmese de hastalığa yakalanma riskini arttıran etmenlerden uzak durmak faydalı olacaktır. Tip-2 diyabet, obezite, hareketsiz yaşam, damar tıkanıklığı gibi hastalıklar alzheimer riskini artırabilir. Genel sağlığa dikkat etmek, sigara ve alkolden uzak durmak riski azaltmak için yardımcı olabilir. Düzenli egzersiz yapılması, sağlıklı beslenme hastalık riskini azaltır.

Alzheimer Hastalarına Nasıl Davranılmalıdır?

Alzheimer hastaları hastalığın ilerlemesiyle öfke sorunları ve saldırganlık yaşayabilir. Hastalığın oluşturduğu kafa karışıklığı öfke patlamaları yaşamalarına neden olabilir. Bu durumlarda hastaya karşı nazik ve sakin bir şekilde karşılık verilmeli, kasten böyle davranmadığının bilincinde olunmalıdır. Emir veren üstenci bir tavır takınmamaya dikkat edilmelidir. Hastalık depresif bir ruh haline girmelerine yol açabilir. Açık havada yürüyüşe çıkmaları, sevdiği aktivitelerle meşgul olmaları sağlanmalıdır. Müzik, dans, örgü gibi faaliyetlerle sosyalleşmeleri ve ruh sağlıklarının iyileştirilmesi için yardımcı olabilir.

Kaynakça:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2941917/
2. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/196773