Çocuklarda İdrar Kaçırma Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Küçük çocuklarda gece ve gündüz altına kaçırma durumu söz konusu olabilir. Genellikle bu durum çocuk 5-6 yaşlarına gelene kadar aile tarafından fark edilemez. Çünkü normal karşılanabilir veya görmezden gelinebilir. Ancak çocuğun yaşı ilerledikçe sorunun devam etmesi aileyi uzman bir hekime gitmeye yönlendirebilir. Genellikle mesane gelişimiyle alakalı olan bu durum çocuk büyüdükçe azalma göstermektedir. İdrarının kaçıran çocuklarda sebeplerine bakıldığı zaman çoğunlukla fizyolojik olduğu gözlemlenir. Mesanenin küçük olması, fazla sıvı tüketme, oyun oynarken yarıda bırakıp tuvalete gitmek istememe, mesane kaslarının henüz tam gelişmemesi, gece uykusunun derin olması ve gece idrarının geldiğini hissetmeme gibi durumlar sebep olabilmektedir. Bunların yanı sıra psikolojik sebepler de etken olabilmektedir. Ailenin böyle bir durumda yapması gerekenler çocuğu suçlamama, tuvalet eğitimi ve hijyen konusunda psikolojik ve fiziksel şiddete veya herhangi bir baskıda bulunmamak olabilir. Uzman bir hekim tarafından destek alınabilir. Muayene ve tetkikler sonucu sebepleri bulunduktan sonra tedavi planı oluşturulup, tedaviye başlanmalıdır. Tedavi için alarm tedavisi, ilaç tedavisi veya terapi kullanılabilir. Bu süreçte ailenin çocuğa karşı sergilediği tavır çok önemlidir. Çocuğa destek olunmalıdır.

Çocuklarda İdrar Kaçırma Nedir?

Bebekler doğar doğmaz tuvaletlerini kendileri kontrol edemezler. Belirli yaşa gelene kadar bebeklerin altı bezlerle bağlanabilir. Çocuk yürümeye başladıktan sonra yavaş yavaş tuvalet eğitimine başlanmalıdır. Bu tuvalet eğitimiyle birlikte çocuklarda mesane kapasitesinin de gelişmeye başlaması amaçlanır. Ancak yine de bazı çocuklarda gece ve gündüz idrar kaçırma problemlerine rastlanmaktadır.

Mesane gelişiminde bir problem yaşandığı zaman genellikle çocuklarda gece idrar tutamama gibi sorunlar oluşmaktadır. Bu idrar kaçırma durumuna enürezis denilmektedir. Çocuklarda çok sık rastlanılan bir durumdur. Mesane kapasitesi gelişim gösterdikçe 2-4 yaş aralığındaki çocuklarda hem gece hem de gündüz idrarlarını tutabilmeyi öğrenirler. Yaş ilerledikçe bu problemler azalmaya başlar. Örneğin 3 yaşındaki bir çocuğun 5-6 yaşlarındaki bir çocuğa göre altını ıslatma olayı daha sık görülmektedir. Genellikle tuvalet eğitimine başlandığı dönemlerden itibaren oluşabilen bu sorunu aileler normal karşılayarak görmezden gelebilmektedir. Çoğunlukla 5-6 yaşlarında aileler bunun bir problem olduğunu düşünmeye başlayarak nedenini araştırıp bir çözüm yolu arayışına girerler. Çocuklarda yaş ilerleyip problem devam ettiği sürece ebeveynler uzman bir hekime danışırlar.

Nedenlerine bakıldığı zaman, hem fizyolojik hem de psikolojik bir sürü neden sıralamak mümkündür. Gelişim geriliği, ailedeki psikolojik baskı ve şiddet, bu durumu tetiklemektedir.  Bu durumun gece ve gündüz görülebileceği, aynı zamanda çocuğun bilerek ve isteyerek yapmadığını, elinde olmayan sebeplerden dolayı bu problemi yaşadığı mutlaka bilinmelidir. 

Çocuklarda İdrar Kaçırma Nedenleri Nelerdir?

Çocuğun idrar tutamamasının hem fizyolojik hem de psikolojik nedenlerden ötürü olabileceği bilinmelidir. Ancak nedenler araştırıldığı zaman çoğunlukla fizyolojik sebeplerle karşılaşılmaktadır. Gece uykudayken mesanenin dolu olduğunu fark etmemek, mesane kapasitesinin yetersiz olması ve aynı zamanda uykunun ağırlığı da bu sebeplerden bazılarıdır. Genel olarak nedenleri sıralanırsa:

• Annede veya babada, yada ikisinde birden daha önceden idrar kaçırma sorununun olması
• Çocuklardaki mesane kaslarının henüz yeterli oldunluğa ulaşmamış olması
• Çocuktaki fazla yorgunluk durumu veya uyumadan önce çok sıvı tüketimi
• Üriner sistemde (boşaltım sistemi) yapısal problemlerin olması
• Çocuğun yaşadığı yoğun stres ve kaygı durumu (kardeş kıskançlığından dolayı ilgi çekme çabası, okul değiştirme)
• Duygusal problemler (çalışan ebeveynlerin çocuklarına yeterli ilgi ve sevgiyi göstermemesi)
• Tuvalet eğitimi alırken baskı ve şiddete maruz kalma
• Diyabet varlığı (şeker hastalığı)
• Kabızlık durumunda mesaneye baskı olması
• Dikkat eksikliğinin varlığı
• Hiperaktivite bozukluğu durumu
• Uykudayken vücudun yeterli miktarda ADH (antidiüretik hormon) üretiminin olmaması
• Mesanenin küçük olması
• Mesanenin aşırı aktif olması
• Uyku sırasında mesanenin dolu olduğunu hissetme de zorlanma
• Çocukta tıkayıcı uyku apnesi sendromunun bulunması
• İdrar yolu enfeksiyonları gibi belirtileri saymak mümkündür.

Bu belirtileri genel durumlar için hem gece hem gündüz idrar kaçırma probleminde görebilmek mümkündür. Yalnızca bir belirtinin varlığı bu soruna sebep olabileceği gibi birkaç belirtinin aynı anda oluşması sonucu da bu soruna sebep olmaktadır. Yalnızca gündüz vakitlerinde çocuklarda altına kaçırma durumu söz konusu olduğunda ise:

• Çocukların çok fazla sıvı tüketmesi (özellikle kola gibi kafein içeren içecekler)
• Çocukların oyun oynarken veya bir şey izlerken yarıda bırakıp tuvalet ihtiyacını gidermek istememesi
• İşerken bütün idrarı yapamama (mesanenin tamamen boşlamaması)
• Mesanenin küçük olması
• Tuvaletin ev içinde değil, dışarıda olması (tuvalete gitmekte korkabilir)
• Kabızlığın mesaneyi baskılaması
• İdrara yeterli sıklıkta gitmeme
• İdrar yolunda bulunan yapısal problemlerin olması
• İdrar yolu enfeksiyonları gibi nedenler sayılabilir.

Özellikle kabızlık sorunu olan çocuklarda tuvalete gittiklerinde canlarının acıyacağını düşünmek ve tuvaletlerini yapmaktan korkma durumu söz konusu olduğunda idrarını daha sık kaçırabilir. Yaş ilerledikçe çocukta alt ıslatma durumu, strese, kaygıya ve anksiyeteye yol açabilmektedir. Aynı zamanda çocukta özgüven problemi de gelişebilir. Bu nedenle, çocukta henüz yaş ilerlemeden önlem almak, uzman bir hekime başvurmak ve çocuğun fizyolojik ve psikolojik gelişimini desteklemek önemlidir. Hekim desteğiyle sorun kontrol altına alınmalı ve gerekli tedavilere başlanmalıdır.   

Çocuklarda İdrar Kaçırmanın Tanı Yöntemleri Nelerdir?

İdrar kaçırma genellikle çocukların çoğunda görülmekte olan bir problemdir. Sebeplerine bakıldığı zaman bazı çocukların mesane kontrolünü öğrenmekte güçlük çektiği ve bu yüzden, öğrenme sürecinin daha uzun süre gerçekleştiği söylenebilir. Kız çocuklarının mesane gelişimi erkek çocuklarına oranla daha erken sürede gerçekleşebilir. Bu sebepten ötürü  erkek çocuklarında idrar kaçırma daha sık görülebilir.

Tanı için hekiminizin öncelikli olarak araştıracağı belirli sebepler vardır. Genel olarak bu sebepler, şu şekilde sıralanabilir:

• İdrara çıkma alışkanlığı
• Dışkı yapma alışkanlığı
• Sıvı tüketme alışkanlığı
• Uyku durumunun nasıl olduğu
• Çocuğun ruh sağlığı durumu (Kısa zaman içerisinde stresli bir duruma maruz kaldı mı?)
• Aile içerisinde idrar problemi öyküsü
• İdrara çıktığında ağrı ya da yanma gibi bir sorunla karşılaşma durumu
• Çocukta kabızlık sıkıntısının mevcut olup olmadığı

Çocuğun idrara çıkma alışkanlığının belirlenebilmesi adına bir çizelge kullanılabilir. Bu çizelgede veriler kayıt altına alınarak hekimle paylaşılmalıdır. Ayrıca hekim tarafından fiziksel muayene yapılmalı ve ardından kan ve idrar örnekleri alınarak laboratuvar ortamında test edilip sonuçlar kontrol edilmelidir. Test sonucuna bakıldığında idrar yolu enfeksiyonu ya da şeker hastalığı (diyabet) olup olmadığı araştırılmalıdır.

Gündüz vaktinde altına kaçıran çocuklar için üroflowmetri, sistoüretrografi, ultrasonografi gibi cihazların yardımıyla mesane duvar kalınlığı ölçülmelidir. Ardından idrar yapıldıktan sonra kalan idrar miktarının ne kadar olduğuna bakılabilir. Bunların dışında eğer nörolojik bir sebepten kaynaklandığı düşünülüyor ise doktor istemi tarafından röntgen ve MR çekimleri yapılmalı sonuçları yine doktor tarafından kontrol edilmelidir.

Çocuklarda İdrar Kaçırmanın Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

İdrar kaçırma durumunun birinci basamak tedavisine bakıldığı zaman genellikle günlük yapılan alışkanlıkların kontrol edilmesi ve gerekiyorsa değiştirilmesidir. Bunun için de öncelikle çocukta baskı kurulmamalı, fazla titizlik gibi davranışlarda bulunmamalı, çocuğa karşı suçlayıcı ya da azarlayıcı şekilde davranılmamalıdır. Aksine destekleyici şekilde davranışlar sergilenmeli, çocukta travma oluşturabilecek kötü bir etki bırakılmamalıdır. Bunların dışında alınabilecek diğer önlemler şu şekilde sıralanabilir:

• Geceleri alınan fazla sıvının azaltılması,
• Özellikle uyumadan yaklaşık 2 saat öncesinde sıvı tüketimini kısıtlamak,
• İçerisinde kafein bulunan içeceklerin tüketimine dikkat etmek,
• Uyumadan önce tuvalet ihtiyacını karşılamak,
• Çocukları gece vakti belirli zamanlarda idrara çıkması için uyandırma,
• Kızartılmış yiyeceklerin ve gazlı içeceklerin tüketiminden uzak durmak,
• Sık sık idrar kontrolü yapmak adına iki saatte bir idrara çıkmak,
• Okuldaki çocukların iki veya üç teneffüste bir idrarını yapması,
• Her gün düzenli olarak dışkılama yapılması,
• Çocukların kullandığı tuvaletin mümkün olduğunca oturaklı (alafranga) tercih edilmesi ve boyuna uygun ayarlanması için, ayaklarının altına basamak konulması,
• Çocuklarda benlik saygısının gelişmesi ve desteklenmesi için sergilenebilecek davranış türleri doktor tarafından tavsiye edilebilir.

Belirtilen maddelerin yanı sıra davranış değişikliğine gidildikten sonra hala sonuç alınamayan çocuklarda idrar kaçırma tedavisi başlanabilir. Bu tedaviler alarm tedavisi veya ilaç tedavisi şeklinde olabilir.

Çocuk yatağı ıslattığı zaman çalan cihazlar vardır. Alarm tedavisinde bu cihazlar kullanılır. Fakat bu tedaviye başlamak için çocuğun yaşı önemli olabilmektedir. Çocuğun 8 yaşını doldurması beklenmeli ve ve tedaviye başlanmalıdır. Tedaviye yaklaşık olarak 2-3 ay boyunca devam edilmelidir. Bu tedavi ile çocuklarda yüksek oranda iyileşme sağlandığı görülür. Alarm tedavisinin uygulanmasından sonra problemin tekrarlanma olasılığı çok düşük de olsa vardır.

İlaç tedavisin de ise amaç istek dışı oluşan mesane  kasılmasının önüne geçilmesi ve mesanenin büyümesidir. İlaç tedavisi yaklaşık olarak 1 yıl ya da daha uzun süre devam edebilir. Hemen hemen her ilaçta olduğu gibi idrar tedavisinde kullanılan ilaçlarda da yan etki görmek mümkündür. Genellikle en sık görülen yan etkiler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• ağızda kuruluk olması,
• görme de bulanıklık olması,
• yüz de kızarıklık,
• vücut sıcaklığında artma,
• okul başarısında düşme

Diğer sebeplere bakıldığı zaman çocukta idrar kaçırma durumu, kabızlık ve idrar yolu enfeksiyonları gibi sebeplere bağlı ise öncelikli olarak bu sorunların çözülerek tedavi edilmesi gerekir.

Tüm bunların yanı sıra çocuklarda alt ıslatma davranışının psikolojik sebeplerden de kaynaklanabileceği unutulmamalıdır. Tedavi olarak terapi yöntemi kullanılmalıdır. Çocuk psikiyatristi ile çalışılmalı ve çocuğun yaşam değişiklikleri veya etrafındaki diğer strese neden olan faktörlerle baş etmesine yardımcı olunmalıdır.  Çocuğun elinde olmayan sebeplerden dolayı bu sorunla karşılaştığı bilinmeli ve çocuğun bilerek isteyerek yapmadığı unutulmamalıdır. Donanımlı hastanelerde, uzman hekimler tarafından mutlaka muayene yapılmalı, bu durum göz ardı edilmemelidir. Size en iyi şekilde yardımcı olabilecek kişinin uzman hekim olduğunu unutmayın.

Kaynakça

https://acikerisim.erbakan.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12452/5424

http://tip.fusabil.org/pdf/pdf_FUSABIL_423.pdf

https://dspace.trakya.edu.tr/xmlui/handle/trakya/1038