Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nasıl Geçer?

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nasıl Geçer?

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu, idrarın süzülmesi ve atılmasından sorumlu boşaltım sisteminin bir bölümünün iltihaplanmasıdır. İdrar yolu enfeksiyonları alt ve üst üriner sistem enfeksiyonları olarak ikiye ayrılır. Üst idrar yolu enfeksiyonu böbreklerde yaşanan enfeksiyonları ifade eder. Bu hastalığın tedavisinde genellikle antibiyotikler tercih edilir. Bunun yanında çocuğa bazı temizlik alışkanlıklarının kazandırılması, bebeklerde bezin daha sık değiştirilmesi, sıvı tüketiminin artırılması gibi önlemler de sürecin yönetilmesinde etkili olabilir.

İdrar yolu olarak ifade edilen boşaltım sistemi böbrekler, üreter (böbrek mesane arasındaki bağlantıyı sağlayan boru benzeri yapı), mesane ve üretra(idrarın atılmasını sağlayan yapı) bölümlerinden oluşur. Böbreklerin kanı süzerek elde ettiği idrar, üreterle mesaneye aktarılır ve burada toplanır. Mesane dolmaya başladığında üretradan dışarıya atılır. Mikroorganizmaların deri yolu ile bulaşır ve idrar yolu içerisinde ilerleyebilir. Ateş, sinirlilik, idrar yapma sırasında ağrı yaşanması gibi şikayetlere neden olsa da çocukta ciddi rahatsızlık hissi oluşturmazsa fark edilmeyebilir. Özellikle bebeklerde dışarıdan gözlemlenebilecek bir belirti vermediğinden anlaşılamayabilir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nasıl Anlaşılır?

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu yaşı büyük çocukların kasık ağrısı, idrarda kan gibi şikayetlerini dile getirmesi ile anlaşılabileceği gibi bebeklerde yaşanan değişimlerin gözlemlenmesi ile anlaşılabilir. Muayene yapılırken ilk olarak semptomlar ve genel şikayetler dinlenerek fiziki muayene gerçekleşir. Tanıyı kesinleştirmenin en etkili yolu idrar örneği alınmasıdır. Bebeklerde idrar örneği toplamak için idrar torbası takılması veya sonda işlemi tercih edilebilir. Bazı durumlarda idrar yoluna iğne ile girilerek idrar örneği alınabilir. Daha büyük yaştaki çocuklarda yetişkinlerde olduğu gibi bir kaba idrarın yapılması istenebilir.

Çocuktan alınan idrar laboratuvar ortamında incelenir. Mikroskop altında idrar içerisinde beyaz kan hücreleri ve bakteri görülmesi enfeksiyon varlığını gösterir. Çocukta birkaç kez idrar yolu enfeksiyonu yaşanmış ise bir nefroloji uzmanı tarafından muayene edilmesi gerekebilir. Nefroloji uzmanı ultrason, BT, MR gibi görüntüleme yöntemleri kullanarak böbrekler ve diğer bölümlerde tıkanıklık gibi sorunların varlığını kontrol eder. İşeme filmi olarak da bilinen VCUG işlemi ile idrar yolu ve mesanedeki sorunların tespiti için bir tüp yolu ile mesane içerisine sıvı verilebilir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu belirtileri çocuğun yaşına göre değişiklik gösterebilir. Bebeklerde görülen bazı belirtiler şu şekildedir:

• Ateş
• Karın bölgesinde ağrı
• İdrardan gelen keskin ve güçlü koku
• İştahsızlık ve buna bağlı kilo kaybı
• Sinirlilik ve huzursuzluk hali
• Bulantı ve kusma
• Halsizlik ve yorgunluk
• İshal

Yaşça daha büyük çocuklarda daha farklı belirtiler gözlenebilir. Bu şikayetlerden bazıları şunlardır:

• Sık sık idrara çıkma ancak az miktarda idrar çıkışı
• Tuvalet eğitimi almış çocuklarda sabah ve akşam saatleri fark etmeksizin idrar kaçırma
• İdrar yapmakta zorlanma ve ağrı yaşanması
• İdrarda kan görülmesi
• Kasıklarda ağrı
• Sırt ve yanlarda ağrı
• Bulantı ve kusma

Çocuklar sıkıntıları yetişkinler kadar rahat ifade edemedikleri için ebeveynlerin gözlemlemesi erken teşhis ve müdahale için önemlidir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Olur?

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu boşaltım sistemi içine giren bakterilerin çoğalarak enfeksiyon olgusu oluşturması ile meydana gelir. Bebeklerde bez değişim süresinin uzun olması nedeniyle dışkı genital bölgeye ulaşarak enfeksiyona neden olabilir. Kız çocuklarında tuvalet sonrası temizlikte yapılan hatalar da enfeksiyon riskini artırır. Temizliği önden arkaya doğru yapılması dışkı bakterilerinin taşınımını azaltabilir. Banyo sırasında parfümlü, tahriş edici özellikteki temizleyicilerin genital bölge ile teması cildin doğal bakteri florasını bozarak enfeksiyona açık hale getirebilir. Cilt normal durumunda bakteri florası olarak isimlendirilen ve cilde zararı olmayan aksine fayda sağlayan bakteri toplulukları bulundurur. Ancak farklı bölgelere ait bakterilerin yer değiştirmesi enfeksiyona neden olabilir. Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu nedenleri arasında bulunan bakterilerin listesi ise şu şekildedir:

• Escherichia coli (E.coli)
• Enterobacter
• Klebsiella
• Enterokok
• Stafilokoklar
• Proteus

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nasıl Geçer?

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu tedavisi için sıklıkla antibiyotikler tercih edilir. Tedavi için yaygın olarak amoksisilin, sefiksim, sefpodoksim gibi etken maddeler kullanılır. Bu etken maddeleri içeren ilaçlar enfeksiyonun şiddetine ve çocuğun durumuna bağlı olarak şurup veya enjeksiyon formunda verilebilir. Hasta çocukların ebeveynleri bazı durumlarda çocuğu hastaneye götüremeyebilir ve evde tedavi etmek isteyebilir. Ancak enfeksiyonun tedavisi için antibiyotik kullanımı tek çözümdür. Antibiyotik tedavisi önerildiğinde doktorun önerdiği doz ve zamanda kullanılmadığında etkisi azalır. İlaçların bitmeden bırakılması ve yanlış şekilde kullanılması antibiyotik direncinin gelişmesine neden olarak ilerleyen süreçte daha dirençli enfeksiyonlara yol açabilir. İlaç tedavisinin ardından kontrol amaçlı olarak tekrar idrar testleri uygulanabilir. Bu testlerde yeniden enfeksiyon saptanması daha ciddi bir boşaltım sistemi sorununun sonucu olabileceğinden daha detaylı testlere başvurulur.

İlaç tedavisine ek olarak evde uygulanacak bazı yöntemler şikayetlerin ve semptomların azaltılmasına yardımcı olabilir. Alınacak bazı önlemler de enfeksiyonun tekrarlamasının önüne geçmek için etkili olabilir. Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu ne iyi gelir sorusuna yönelik önerilerden bazıları şunlardır:

• Bulantı ve kusma şikayeti için büyük porsiyonlar yerine küçük, sık beslenme tercih edilebilir. Yağlı ve sindirimi zor besinler bulantı, kusmayı artırabilir. Bu nedenle tavsiye edilmez.
• Bol su tüketimi boşaltım sisteminin daha iyi çalışmasını ve enfeksiyon riskinin azalmasını sağlayabilir. Bunun yanında kabızlık sorunu da idrar yolu sorunlarını etkileyebilir. Su tüketimi bağırsak hareketlerini artırarak kabızlığın önlenmesinde etkilidir.
• Lazımlık eğitimi olan çocuklar ve tuvalet eğitimi olan çocukların daha sık tuvaletini yapması sağlanmalıdır. Mesane içinde uzun süre idrar beklemesi bakteri üremesinde artışa yol açabilir.
• Hava sirkülasyonunun sağlanması, cilt sağlığının korunması gibi sebeplerle pamuk içerikli iç çamaşırlarının kullanılması önerilir.
• Bebeklerin altı özellikle kaka yapmasının ardından beklemeden değiştirilmelidir. Uzun süre beklemek dışkının idrar yollarına ulaşması, pişik şikayetinin görülmesi gibi sorunlara yol açabilir. Bez değişimi sırasında ıslak mendilin önden arkaya doğru kullanılması da enfeksiyon riskini azaltabilir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Çocuklar idrar yolu enfeksiyonu tedavi edilmediğinde daha büyük sorunların oluşmasına neden olabilir. Tedavi uygulanmadığında enfeksiyon böbreklere erişebilir. Sepsis olarak da bilinen enfeksiyonların yaşamı tehdit eden belirtilerinin görülmesine  neden olabilir. Kilo alımının yavaşlamasına ve gelişimin sekteye uğramasına yol açabilir. İdrar enfeksiyonu yaşayan çocukların yüzde üçlük bir kısmında böbrek içi yara dokusu görülür. Bu skar dokusu hipertansiyon, böbrek yetmezliği gibi rahatsızlıklara sebep olur. Enfeksiyonun erken tedavisi komplikasyonların gelişme riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu İçin Hangi Çocuklar Daha Yüksek Risk Altındadır?

İdrar yolu enfeksiyonu tüm çocuklarda görülebilir ancak bazılarında yaşanma riski daha yüksektir. Erkek çocuklarda idrar yolunda tıkanıklık olmadığı sürece enfeksiyon gelişme riski düşüktür. Kızlarda idrar yolu daha kısa ve anüse yakın olduğu için dışkıyla temas ihtimali daha yüksektir. Doğuştan gelen boşaltım sistemi anomalileri ve organ nakilleri olan kişiler daha sık enfeksiyona yakalanır. Emici bezlerin çok sık kullanımı bakteri üretimine uygun bir zemin hazırlar. Uzun süreli antibiyotik kullanımı vücudun doğal bakteri dengesini bozarak patojen bakterilerin çoğalmasına olanak sağlar.

Kaynakça:

1. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/urinary-tract-infections/urinary-tract-infections-uti-in-children
2. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/12415-urinary-tract-infection-childrens
3. https://www.urologyhealth.org/urology-a-z/u/urinary-tract-infections-in-children
4. https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2011/0215/p409.html
5. https://www.webmd.com/children/if-your-child-gets-a-uti