Gastroenteroloji Nedir?

Gastroenteroloji Nedir?

Gastroenteroloji; sindirim sistemi olarak da bilinen gastrointestinal sistemi hastalıkları ile ilgilenen bir uzmanlık dalıdır. Bir diğer ifadeyle gastroenteroloji uzmanları ağzından başlayarak yemek borusu, mide, ince bağırsak, kolon ve rektum gibi sindirim sistemi organları ile pankreas, safra kesesi, safra kanalları ve karaciğer gibi sindirime yardımcı organların anatomisi, normal fonksiyonları ve hastalıkları konusunda bilgi ve donanıma sahip hekimlerdir. Sindirim sisteminin başlıca görevi besinlerin enerjiye dönüştürülmesini sağlamaktır. Besinlerin ağız yoluyla alınması ile başlayan sindirim süreci besinlerin yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsaktan geçtikten sonra atıkların dışkılama yoluyla vücuttan atılması ile sona erer.

İnsan vücudu, normal fonksiyonlarını devam ettirebilmek için yiyeceklerden alınan karbonhidrat, protein gibi besin ögelerine ihtiyaç duyar. Bununla birlikte yiyecek ve içeceklerde bulunan besin ögelerinin hücreler tarafından kullanılabilmesi için daha küçük yapı taşlarına ayrılması gerekir. Sindirim sistemi tüketilen yiyecek ve içeceklerden gelen besin ögelerinin parçalanmasında, enerji, büyüme ve hücre onarımı gibi süreçlerde kullanılmak üzere kan dolaşımına karışmasında ve son olarak atıkların vücuttan uzaklaştırılmasından sorumlu sistemdir. Her ne kadar adını mide anlamına gelen “gastro” ve bağırsak anlamına gelen “ entero” sözcüklerinden alsa da gastroenteroloji bölümü sadece mide ve bağırsak sorunları ile ilgilenmez. Mide ve bağırsak hastalıklarının yanı sıra ağız, yemek borusu, safra kesesi, pankreas ve karaciğer gibi bağırsaklara safra ve sindirim enzimleri sağlamakla görevli safra sistemi organları da gastroenteroloji bilim dalının yakından ilgilendiği organlardır.

Gastroenteroloji Neye Bakar?

İç hastalıkları anabilim dalının yan dallarından bir tanesi olan gastroenteroloji bölümünde gastrit, reflü, ülser, kolit, huzursuz bağırsak sendromu, mide kanseri, kolon kanseri gibi sindirim sistemini ilgilendiren her türlü sağlık sorununun tanı ve tedavisi yapılır. Gastrointestinal hastalıklar olarak da adlandırılan sindirim sistemi hastalıkları fonksiyonel ve yapısal olmak üzere iki sınıfta incelenir. Fonksiyonel (işlevsel) sindirim sistemi hastalıkları yapay zeka desteği ve gelişmiş teknolojiler yardımıyla incelendiğinde herhangi bir bozukluk görülmemesine rağmen mide ve bağırsak gibi sindirim sistemi organlarının düzgün çalışmadığı ishal, kabızlık, hazımsızlık gibi semptomlarla karakterize hastalıklardır. Yapısal sindirim sistemi hastalıklarında ise hastaların bağırsaklarının normal yapıda olmadığı veya polip gibi çeşitli oluşumların görüldüğü hastalıklardır.

 Buna göre gastroenteroloji alanında uzman olan hekim kadrosu tarafından tanı ve tedavisi yapılan başlıca sağlık sorunları şu şekildedir:

• İrritabl Bağırsak Sorunu (Huzursuz Bağırsak Sendromu, İBS): Bu hastalık, bağırsakların olması gerektiğinden daha az veya daha çok kasıldığı, karın ağrısı, hazımsızlık, ishal ve kabızlık gibi dışkılama alışkanlıklarında bozuklukların görüldüğü semptomlarla kendisini gösteren bir sağlık sorunudur. Bazı çalışmalara göre gastroenteroloji bölümüne en sık başvurulma nedeni huzursuz bağırsak sendromudur. Çoğu zaman diyete lif içeriği yüksek gıdaların dahil edilmesi gibi beslenme alışkanlıkları ile İBS semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Kabızlık: Sindirim sisteminin işlevsel bozukluklarından bir tanesi olan kabızlık da gastroenteroloji uzmanlarının en sık karşılaştıkları şikâyetlerden bir tanesidir. Yapılan araştırmalara göre her yıl en az 2,5 milyon insan kabızlık nedeniyle sağlık kuruluşlarına başvurmaktadır. Sindirim sürecinde ince bağırsaklardan kalın bağırsağa geçen kısmen sindirilmiş yiyeceklerdeki su, bağırsağın kolon kısmı tarafından emilerek dışkının katı kıvamda olmasını sağlar. Bununla birlikte kolon kısmı suyu fazla emerse dışkının kıvamı vücuttan atılamayacak kadar sertleşir. Çoğu zaman lif içeriği düşük, katı gıda ağırlıklı beslenme gibi basit nedenlerden kaynaklanan kabızlık bazı durumlarda kolon kanseri gibi daha ciddi sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. Bu nedenle uzmanlar gelişmiş medikal teknolojiler yardımıyla kabızlığın altında yatan sebebi belirler ve ona göre bir tedavi planı hazırlar.
• İshal: İshal dışkının normalde olması gerekenden daha sulu olmasıdır. Çoğunlukla bir çeşit enfeksiyon hastalığı olan gastroenteritin neden olduğu ishal bazı durumlarda ülseratif kolit, Crohn hastalığı veya irritabl bağırsak sendromu gibi hastalıklardan da kaynaklanabilir. İshal erken dönemde tedavi edilmezse dehidrasyon yani vücutta sıvı kaybına bağlı sıvı-elektrolit dengesinin bozulması gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
• Gastroözofageal Reflü Hastalığı: Gastroenteroloji bölümü uzmanlarının sıklıkla karşılaştıkları bir diğer sağlık sorunu da reflüdür. Reflü yemek borusunun alt kısmında kapak görevi görerek mide öz sıvısının yemek borusuna kaçmasını engelleyen yemek borusu sfinkterinin (açılıp-kapanan bir kas) gevşemesi ve mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasıdır. Başlıca belirtileri arasında mide yanması, göğüste kalp ile ilişkili olmayan yanma sıkışma hissi olan reflü erken dönemde tedavi edilmezse yemek borusu kanseri gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
• Ülser: Mide yanması, mide ağrısı, şişkinlik gibi semptomlarla kendisini gösteren ülser, Helicobacter pylori bakteri enfeksiyonu başta olmak üzere çeşitli sebeplerle midenin koruyucu astarının aşınması ve yara oluşmasıdır. Yaşam tarzı değişiklikleri, antibiyotik tedavisi gibi yöntemlerle tedavi edilebilen ülser erken dönemde gerekli önlemler alınmazsa kanama gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Yukarıda sayılan sağlık sorunlarına ek olarak, safra kesesi taşları, karaciğer hastalıkları, mide kanseri, kolorektal kanser, divertikülit gibi pek çok sağlık sorununun tanı ve tedavisinde de gastroenterolojistler aktif rol oynar.

Gastroenteroloji Hastalıkları Belirtileri Nelerdir?

Gastroenteroloji belirtileri hastalığın türüne ve evresine göre değişiklik gösterir. Bununla birlikte gastroenteroloji bölümüne başvuran hastalarda yaygın rastlanan bazı semptomlar şunlardır:

• Karın ağrısı,
• Kabızlık ve/veya ishal,
• Mide bulantısı ve/veya kusma,
• Mide ağrısı,
• Hazımsızlık,
• Şişkinlik,
• Mide yanması.

İlave olarak, mide kanseri gibi kanserlerde sebepsiz kilo kaybı, iştahsızlık, karaciğer ve pankreas hastalıklarında sarılık gibi semptomlar da görülebilir.

Gastroenteroloji Teşhis Yöntemleri Nelerdir?

Gastroenteroloji bölümü uzmanları kabızlık, ishal, hazımsızlık gibi şikayetlerle başvuran hastalara öncelikle kan tahlili gibi laboratuvar tahlilleri uygular. Kan tahlilleri ile ALT, AST gibi  enzim değerleri incelenerek karaciğer fonksiyonu değerlendirilebilir. Bununla birlikte sindirim sistemi hastalıklarının tanısında çoğu zaman endoskopi ve kolonoskopi gibi görüntüleme yöntemlerinden faydalanılmaktadır. Endoskopi mide, yemek borusu gibi sindirim sisteminin üst kısmında yer alan organları incelemeye yardımcı olurken kolonoskopi bağırsakların detaylı olarak incelenmesine olanak sağlar. Bunların yanı sıra gerekli durumlarda uzmanlar üst batın tomografisi gibi safra kesesi veya karaciğerin incelenmesine imkan tanıyan görüntüleme yöntemlerinden de faydalanabilirler. Hastanın sindirim sistemi endoskopi veya kolonoskopi ile incelendiği sırada uzmanlar şüpheli bölge fark ederse o bölgelerden doku örneği alarak biyopsi işlemine de başvurabilir.

Gastroenteroloji Cerrahisi Nedir?

Gastroenteroloji tedavisi sırasında uzmanlar gerekli durumlarda cerrahi tedavi prosedürlerine başvurabilir. En sık yapılan karın bölgesi cerrahi operasyonlarından bir tanesi olan sindirim sistemi cerrahisi gelişmiş teknolojiler yardımıyla günümüzde çoğu zaman laparoskopik yöntemle yani kapalı ameliyat yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. Reflü ameliyatı, safra kesesi taşlarının alınması gibi pek çok cerrahi operasyon kapalı cerrahi yöntemi ile gerçekleştirilebilir. Bunun yanı sıra mide veya bağırsaktaki polip adı verilen oluşumları uzmanlar endoskopi veya kolonoskopi sırasında minimal invaziv bir prosedür olan polipektomi operasyonu ile çıkarabilir. Nadiren, özellikle kanser gibi sağlık sorunlarında, gastroenteroloji uzmanları ameliyatın açık cerrahi yöntemi ile yapılmasını tercih edebilir.

Gastroenteroloji bölümü uzmanları sindirim sisteminin hafif işlevsel bozukluklarından ciddi hastalıklarına kadar pek çok alanda uzman sağlık profesyonelleridir. Sindirim sistemi hastalıkları erken dönemde teşhis edilmezse ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu nedenle siz de sık sık hazımsızlık, kabızlık, mide yanması gibi semptomlar yaşıyorsanız uzman bir doktordan randevu alarak gerekli kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.

Kaynakça:

1. https://gi.org/patients/gi-health-and-disease/what-is-a-gastroenterologist/
2. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/24198-gastroenterologist
3. https://my.clevelandclinic.org/health/body/7041-digestive-system
4. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4059-constipation
5. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/7040-gastrointestinal-diseases
6. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4342-irritable-bowel-syndrome-ibs
7. https://www.healthline.com/health/digestion-problems
8. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22314-stomach-ulcer#management-and-treatment
9. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17019-acid-reflux-gerd#symptoms-and-causes
10. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4108-diarrhea
11. https://www.webmd.com/ibs/what-gastroenterologists-do
12. https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/23479-polypectomy