İdrar Yolu Enfeksiyonu Nasıl Geçer?

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?

İdrar yolu sistemi dört ana bölümden oluşur. Bu bölümler kanı filtreleyerek uzaklaştıran ve atıkları idrar haline getiren böbrekler, idrarı böbreklerden mesaneye taşıyan üreterler, idrarın geçici bir süre depolandığı mesane ve idrarı mesaneden vücudun dışına taşıyan üretra şeklinde sıralanabilir. Bakterilerin bu dört ana bölümden birinde iltihaplanmaya neden olması idrar yolu enfeksiyonuna yol açabilir. Bakteriler belirli koşullar altında idrar yoluna girebilir ancak genellikle enfeksiyona neden olmadan dışarı atılır. Bazı durumlarda ise mesaneden böbreklere kadar girer ve daha ciddi komplikasyonlara neden olur.

İdrar yolu enfeksiyonları (İYE), dünya çapında her yıl 150 milyon kişiyi etkileyen en yaygın bakteriyel enfeksiyonlar arasında bulunur. İYE her yaştan bebek, erkek ve kadını etkileyebilir ancak kadınlarda çok daha yaygındır. Her 3 kadından 1’i 24 yaşından önce tedavi gerektiren bir İYE geçirebilir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Türleri Nelerdir?

Enfeksiyon türü idrar yolunun hangi kısmının enfekte olduğuna bağlıdır:

1) Alt Üriner Sistem Enfeksiyonları:

•  Basit Sistit: Mesane enfeksiyonu, genellikle sık idrara çıkma, yanma ve idrar sırasında ağrı ile karakterizedir.
• Üretrit: Üretranın enfeksiyonu, genellikle cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara bağlıdır. Akıntı ve ağrıyla kendini gösterir.

•  Akut Pyelonefrit: Böbrek ve renal pelvisin enfeksiyonu, ateş, yan ağrısı, titreme gibi sistemik belirtilerle seyreder.
• Kronik Pyelonefrit: Tekrarlayan böbrek enfeksiyonlarına bağlı oluşan kronik inflamasyon ve skarlaşma.

 3) Komplike İYE:

•  Anatomik veya fonksiyonel anormallikler (ör. taş, obstrüksiyon, kateter) ya da bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde gelişir. Ayrıca tüm erkekler ve gebelerde gelişen İYE'ler komplike İYE sınıfındadır.
• Tedavi daha zordur ve geniş spektrumlu antibiyotikler gerekebilir.

 4) Tekrarlayan İYE

•  Relaps: Aynı enfeksiyon ajanının tedaviye rağmen tekrarlaması (genellikle 2 hafta içinde).
• Reinfeksiyon: Farklı bir enfeksiyon ajanıyla, genellikle bir ay içinde ortaya çıkan yeni enfeksiyon.

 5) Asemptomatik Bakteriüri:

•  Semptom yoktur, genellikle tedavi gerekmez (ancak gebeler ve bazı ürolojik cerrahi hastalarda tedavi gerekir).

Üretrit: İdrarın mesaneden vücut dışına boşaltılmasını sağlayan içi boş tüp olan üretranın enfekte olduğu durumdur. Gonokokal üretrit, nongonokokal üretrit ve nonspesifik üretrit olmak üzere üç farklı tipi vardır.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Olur?

İdrar yolu enfeksiyonlarının büyük bir kısmı Escherichia coli’ den kaynaklanır. Bazı enfeksiyonlar Staphylococcus saprophyticus veya diğer bakteri türlerinden kaynaklanabilir. İdrar yolu enfeksiyonu kan dolaşımına giren bakteriler nedeniyle tetiklendiğinde Salmonella veya Staphylococcus aureus enfeksiyona yol açabilir. Anatomik olarak kadınların idrar yolu enfeksiyon geliştirmeye yatkın bir yapıya sahiptir. Özellikle kadınların üretrası erkeklerden kısadır, bu durum bakterilerin enfeksiyona neden olabileceği mesaneye ulaşmak için kat etmesi gereken mesafenin daha az olduğu anlamına gelir. Ayrıca cinsellik ve kişisel temizlik gibi durumlar kadınlardaki bakterilerin anüsten üretraya geçmesine sebep olabilir. Erkeklerde prostat büyümesi mesanenin boşaltılmasını zorlaştırır, bu nedenle idrarda bakteri birikir. İdrar mesanede daha uzun süre kalır ve idrar yolu enfeksiyonuna yol açar. İdrar yolu enfeksiyonu nedenleri arasında nadiren de olsa mantar hastalıkları bulunur.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Bazı bireylerde herhangi bir semptom görülmez ama idrar yollarında bakteri bulunabilir. Buna asemptomatik bakteriüri denir. Genellikle tedavi olmaksızın geçer. Vajinal enfeksiyonlar veya hassas mesane gibi diğer bazı durumlarda da İYE benzeri semptomlar gelişebilir. İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri bakterilerin yerleşim gösterdiği bölgeye bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

İdrar kesesinde (mesane) idrar yolu enfeksiyonu belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• İdrar yolu enfeksiyonu ağrısı veya idrar yaparken yanma hissi,
• Sık sık idrara çıkma isteği ancak genellikle az miktarda idrar çıkarma,
• Mesane boşken bile idrar yapma isteği,
• Alt karın bölgesinde ağrı, basınç ve kramp,
• Penis ve rektumda ağrı,
• Bulanık görünümlü, pembe veya kırmızı renkte kötü kokulu idrar.

Böbreklerde idrar yolu enfeksiyonu belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Kaburga kafesinin hemen altında ve belin üstünde sırtın bir veya her iki tarafında ağrı,
• Ateş ve titreme,
• Yorgunluk, zihinsel değişimler ve karışıklık,
• Mide bulantısı ve kusma.

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Karın, boyun ve sırt bölgesinde normalden yüksek sıcaklıklar,
• Halsiz ve solgun bir görünüm,
• Bebek ve küçük çocuklarda sinirlilik hali, beslenme bozukluğu ve yemek yememe,
• Yatak ıslatma.

İdrar Yolu Enfeksiyonuna Ne İyi Gelir?

Kızılcık meyvesinden (cranberry) elde edilen su, kronik idrar yolu enfeksiyonu tedavisinde kullanılabilir. E. coli bakterisi İYE’nin en yaygın nedenlerindendir. Kızılcık suyu bakterinin idrar kesesine ait duvara yapışmasını ve enfeksiyon gelişmesini önleyebilecek bir kimyasal içerir. Cranberry takviyeleri doktor önerisi ile kullanılabilir. Kızılcık ve elma gibi meyvelerde bulunan D-mannoz doğal bir meyve şekeridir. E. coli bakterisinin idrar yolundaki hücrelere tutunmasını engelleyerek çalışır. İdrar yolu enfeksiyonlarını tedavi etmek için takviye şeklinde kullanımı önerilir. D-mannoz takviyeleri de hekim önerisi doğrultusunda kullanılmalıdır. İdrar asitlendirici olarak C vitamini kullanmak da tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına iyi gelebilir. İyi bakterileri içeren probiyotik takviyeler de hastalığın seyrini olumlu yönde etkiler.

İdrar Yolları Enfeksiyonu Nasıl Tedavi Edilir?

Sağlık uzmanları İYE teşhisi için laboratuvar testlerine başvurabilir. Laboratuvar testleri arasında idrar tahlili, idrar kültürü ve kan testleri bulunur. Tekrarlayan mesane enfeksiyonları söz konusu ise böbrek taşı gibi enfeksiyon nedenlerini belirlemek için idrar yolu görüntüleme, üretra ve mesane içine bakmak için sistoskopi benzeri görüntüleme testleri de tercih edilebilir.

Bakterilerden kaynaklanan idrar yolu enfeksiyonu tedavisi hekimler tarafından reçete edilen antibiyotik ilaçlarla sağlanır. Antibiyotiklerin talimatlara uygun şekilde kullanılması direnç gelişimini önler. Sıvı tüketimini arttırmak idrar yolunu temizlemeye yardımcı olur. Doktorlar ağrı ve ateş yükselmesi için de çeşitli ilaçlar reçete edebilir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu İle Mesane Enfeksiyonu Arasındaki Fark Nedir?

İdrar yolu enfeksiyonu böbrekleri, üreterleri veya mesaneyi içeren idrar sisteminde gelişen bir enfeksiyondur. Sistit yani mesane enfeksiyonu, bir İYE türüdür. Mesaneye ulaşan ve iltihaplanmaya neden olan bir enfeksiyondur. İdrar yolu enfeksiyonlarının tamamı mesane enfeksiyonuna dönüşmez. Mesane enfeksiyonları böbrek ve vücudun diğer bölgelerine yayılarak daha ciddi komplikasyonlara sebep olabilir. Bu nedenle mümkün olduğu kadar erken tedavi etmek gereklidir.

İdrar Yolları Enfeksiyonundan Korunmak İçin Neler Yapılabilir?

İdrar yolları enfeksiyonundan korunmak için alınabilecek bazı önlemler vardır. Bu önlemlerden kısaca şu şekilde bahsedilebilir:

• İdrara çıkma isteğini ertelememek ve idrar yaparken mesaneyi tamamen boşaltmak için zaman ayırmak,
• İdrar ve defekasyon işlemlerden sonra önden arkaya doğru silme gibi sağlıklı banyo alışkanlıkları geliştirmek,
• Nem tutmayan pamuklu iç çamaşırları ve bol giysiler giymeyi tercih etmek,
• Tekrarlayan mesane enfeksiyonları olan bireylerin spermisit gibi doğum kontrol yöntemlerini değiştirmesi,
• Bakterilerin dışarı atılması için cinsel birliktelikten hemen önce ve hemen sonra idrara çıkmak,
• Adet döngüsü sırasında ped ve tamponları düzenli olarak kullanmak,
• Vajinal deodorantlar kullanmaktan kaçınmak,
• Düşük idrar hacmine sahip bireylerin sıvı alımını artırması,
• Vajinitli kadınlarda menopoz sonrası dönemde düşük dozlu östrojenli vajinal kremlerin kullanarak iyi bakterileri artırmak ve enfeksiyonu önlemek.

İdrar yolu enfeksiyonu olabileceğinizi düşünüyorsanız tıbbi yardım almak önemlidir. İdrar yolu enfeksiyonunun erken tedavisi, enfeksiyonun mesaneye veya böbreklere yayılmasını önlemeye yardımcı olabilir. Özellikle de mesane ve böbrek enfeksiyonunuz olabileceğini düşünüyorsanız hekim muayenesine başvurmanız tavsiye edilir.

Kaynakça:

1. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9135-urinary-tract-infections#symptoms-and-causes
2. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21203-bladder-inflammation-cystitis
3. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15456-kidney-infection-pyelonephritis
4. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22858-urethritis
5. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/urinary-tract-infection/diagnosis-treatment/drc-20353453
6. https://www.webmd.com/women/your-guide-urinary-tract-infections#091e9c5e8010c6a8-1-2
7. https://www.niddk.nih.gov/health-information/urologic-diseases/bladder-infection-uti-in-adults/definition-facts
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470195/
9. https://www.healthdirect.gov.au/urinary-tract-infection-uti
10. https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/kidneys-bladder-and-prostate/urinary-tract-infection-uti/
11. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/urinary-tract-infections
12. https://emedicine.medscape.com/article/233101-overview#showall
13. https://www.yalemedicine.org/conditions/urinary-tract-infection
14. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/25405
15. https://www.uroturk.org.tr/urolojiData/Books/663/kadinlarda-rekurren-idrar-yolu-enfeksiyonlarinin-yonetimi.pdf
16. https://www.cdc.gov/uti/about/index.html#cdc_disease_basics_risk-risk-factors
17. https://www.nhs.uk/conditions/urinary-tract-infections-utis/ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4457377/