İçindekiler
Kemoterapi Nedir?
Kemoterapi, kanserli hücrelerin çoğalmasını kontrol altına almak veya engellemek için uygulanan bir tedavi türüdür. Kemoterapi, hastanın yaşam kalitesini artırmak ve ömrünü uzatmak amaçlı da uygulanır. Kemoterapi, radyoterapi ve radyocerrahi gibi belirli bölgeleri hedef alan bir tedavi çeşidi değildir. Kemoterapi, tüm vücut hücrelerinde etkili bir sistemik tedavi yöntemidir. Kemoterapi, isim anlamı olarak ilaçlı tedaviyi temsil eder. Bu tedavi yönteminde damar yolundan verilen ilaç, hasarlı hücrelerin çoğalmasını engelleyerek kanserli hücrelerin yok edilmesini sağlar.
Kemoterapi Ne İşe Yarar?
Kemoterapi, kanserin tipi ve evresine göre hastalığı tedavi etmek amaçlı uygulanır. İlk hedef olarak tümörün başladığı organdan vücudun diğer kısımlarına hastalığın nüksetmesini önlemektir. Kemoterapi hasarlı ve düzensiz bölünen hücrelerin bölünmelerini yavaşlatarak büyümesine engel olan bir tedavi çeşididir. Kemoterapi cerrahi operasyonlardan önce var olan tümörü küçültmek amaçlı da kullanılmaktadır. Kemoterapi aynı zamanda cerrahi operasyonlardan sonra da uygulanabilir. Bu durum tümörün nüksetme riskine karşı alınan bir önlemdir. Kemoterapi hastanın sağlık durumu göz önüne alınarak diğer tedavi yöntemleri ile birlikte uygulanabilir. Bu kombine tedavi şeklinin uygulanması kararı, uzman hekim tarafından verilir.
Kemoterapi Nasıl Uygulanır?
Kemoterapi tam teşkilatlı hastane ortamında, tıbbi onkoloji bölümünde, uzman bir hekim kontrolünde uygulanması gereken ciddi bir tedavi şeklidir. Kemoterapi ilaçları serum içine karıştırılarak damar yolundan dolaşıma verilir. Kemoterapi süreci uzun olan hastalarda bu süreç içerisinde hastaneye yatma gereksinimi duyulabilir. Uzun süreli kemoterapi alan hastalarda bir süre sonra damar yolu bulamama sorunu ortaya çıkabilir. Bu durumlarda kateter veya port denilen, ilacın doğrudan ana damara gitmesini sağlayan cihazlar yardımı ile kemoterapi uygulanır. Kemoterapi kanser türüne ve evresine göre bazı hastalarda evde ağızdan hap verilerek uygulanabilir. Bu ilaçların nasıl ve ne şekilde kullanılacağına dair detaylı bilgi uzman hekim tarafından verilmelidir. Evde ağızdan alınan haplar hastanede damar yolundan alınan ilaçlar kadar önemlidir. Bu hapların yanlış kullanılması tedaviyi olumsuz yönde etkileyerek hayati risk oluşturabilmektedir. Kemoterapi bu uygulama şekillerinin yanı sıra, vücut boşluğu içinde yer alan bölgelere de gerekli durumlarda uygulanabilmektedir. Bu bölgeler; karın boşluğu, akciğer zarı içi ve mesane içidir.
Kemoterapi Sıklığı Ve Süresi Nedir?
Kemoterapi süresi ve sıklığı, kanserin türüne ve evresine göre değişiklik gösterir. Kemoterapide kullanılan ilaçlar da bu süre ve sıklığın değişmesinde rol oynar. Her kemoterapi ilacının farklı uygulama süresi vardır. Bu süre 1 veya 2 dakika olabileceği gibi, verilen ilaca göre bu süre 1 veya 2 güne kadar uzayabilir. Kemoterapide kullanılan ilaç sayıda kemoterapi süresini etkiler. Uzman hekim tarafından alınan karara göre tek ilaç uygulanabileceği gibi kombine ilaçlarda hastaya uygulanabilir. Toplam tedavi süresi, kişiden kişiye değişecek olsa da, protokole göre en az 4 seans (3 ay) veya 1-2 yıla kadar uzayabilir.
Kemoterapi Çeşitleri Nelerdir?
Birden çok kemoterapi çeşidi vardır. Bu çeşitlerin oluşumundaki ana etkenler tümörün yeri, yayılımı ve cinsidir. Kemoterapide kullanılan farklı ilaçlar da bu çeşitliliğin oluşmasında rol oynar. Kemoterapi çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:
- Palyatif Kemoterapi: Kanser hastalarının şikayetlerinin azaltılması ve yaşam kalitelerinin artırılması için uygulanan bu kemoterapi türü, destek tedavi yöntemi olarak da bilinir. Durumu ciddi veya tümörün ilerlemeye yatkın olduğu kanser vakalarında hastanın ağrı, bulantı, kusma, ishal ve ödem gibi şikayetlerinin azaltılarak psikolojik yönden iyi bir durumda olması sağlanır.
- Adjuvan Kemoterapi: Tümörün operasyonla temizlenmesinin ardından kalan kanserli hücrelerin vücuttan temizlenmesi için uygulanan kemoterapi türüne denir. Kanserin nüksetme riskinin azaltılmasının hedeflendiği bir kemoterapi türüdür. Bu kemoterapi türü koruyucu tedavi olarak da bilinir.
- Neoadjuvan Kemoterapi: Yayılmış olan tümörün operasyon öncesinde küçültülmesi ile hastanın cerrahi operasyona hazırlandığı kemoterapi türüdür. Küçültücü kanser tedavisi olarak bilinen neoadjuvan kemoterapi, kanserli dokunun sağlıklı dokudan ayırt edilmesini de sağlar. Sıklıkla meme, kolon ve rektum gibi bölgesel ancak ilerlemiş kanser türlerinde 1 ile 4 kür olarak uygulanır.
Kemoterapi Yan Etkileri Nelerdir?
Kemoterapiden sonra hastada bir çok yan etki ile karşılaşılabilir. Bu yan etkilerden en sık karşıya çıkanı bulantı ve kusmadır. Bu durum, kemoterapi sırasında kullanılan bazı ilaçların beyindeki kusma merkezini ve mide hareketlerini etkilemesi ile ortaya çıkmaktadır. Genellikle kontrol altına alınabilen bu sorunun çözümü bir takım kemoterapi öncesi kullanılan ilaçlar ile mümkündür. Diğer bir sık karşılaşılan yan etki bireyle oluşan sebepsiz halsizliktir. Halsizlik sorununu kontrol altına alabilmek için bireyin günlük aktivitelerini kısıtlamadan yaşamına devam etmesi gerekir. Bu süreçte hafif egzersizler bünyeyi dinç tutmak için gereklidir. Bol sıvı tüketimi metabolizmayı hızlandırdığı için sıklıkla hekimler tarafından önerilir. Kemoterapinin etkisiyle ağız içinde bir takım kızarıklık ve yaralar görülebilir. Bu sebeple kemoterapi alacak olan hastanın daha önceden diş ve diş eti tedavilerini yaptırmış olması önerilir. Kanser ve kanser tedavisine bağlı olarak vücudun kanama ve pıhtılaşma sistemi bozulabilir. Yüksek kemoterapi dozunda kullanılan bir takım ilaçlar kanda pıhtılaşmayı sağlayan trombosit sayısını azaltabilir. Çok sık rastlanmayan bu durum, hastanın kanama eğilimini artırır. Bu durumların yanı sıra ağız kuruluğu, iştah kaybı, nefes darlığı, boğaz ağrısı, ishal, kabızlık, anemi, saç dökülmesi, deri ve tırnaklarda yapısal değişiklik, vücudun farklı bölgelerinde morarma, ateş, enfeksiyon, cinsel isteksizlik, kilo kaybı gibi yan etkiler de görülmektedir.
Kemoterapi Alırken Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Kemoterapi alan hastanın bağışıklık seviyesi sağlıklı bir bireye kıyasla oldukça düşüktür. Bu sebeple kemoterapi alan hasta ilk olarak enfeksiyon riskine karşı korunmalıdır. Kalabalık ortamlardan olabildiğince uzak durmalıdır. Tedavi sürecinde evde hayvan besleyen hastalar oldukça titiz ve hassas olmalıdır. Evde mutlaka dijital bir ateş ölçer bulundurulmalı. Erkekler tıraş olurken yaralanmamaya özen göstermelidir çünkü kemoterapi alan bireyin kanı sağlıklı bireye kıyasla daha zor pıhtılaşmaktadır. Olası bir yaralanma durumunda kan kaybı daha fazla olacaktır. Kemoterapi tedavi sürecinde iken canlı aşılar yaptırılmamalı. Hijyen açısından günlük duş alımına özen gösterilmeli. Kemoterapi sürecinde hasta için en uygun beslenme tipi akdeniz beslenme tipidir. Akdeniz tipi beslenme katı yağ yerine bitkisel sıvı yağlar tüketmek mevsiminde bol bol meyve sebze tüketmek, kırmızı et tüketimini kısıtlayıp daha çok beyaz et tüketimine yönelmek, Süt ve süt ürünleri tüketmek, tahıl ve fındık, fıstık, badem gibi kuruyemiş olarak tanımlanan yağlı tohumları tüketmektir. Bu beslenme tipinde meyvelerin suyu yerine bütününün tüketilmesi tavsiye edilmektedir. Kemoterapi sürecinde bol su tüketmek böbrekleri korumak açısından önemli bir detaydır. İdrar yaparken ağrı, yanma, sık idrara gitme, öksürük, balgam, tırnak çevresinde kızarıklık ve şişlik, ağız ve boğaz ağrıları, vajinal akıntı, varsa kateter çevresinde ağrı ve kızarıklık gibi durumlarda derhal uzman hekime başvurulması gerekmektedir.
Kemoterapi Psikolojiyi Nasıl Etkiler?
Hastaların tedavi sürecinde psikolojilerini etkileyen pek çok etken vardır. Yeni tanı almış hastalarda tedavi süreci ile ilgili endişe, gelecek ile ilgili ekonomik ve sosyal endişe, rol değişimleri, başkalarına bağımlı kalma endişesi, hastalığa bağlı ağrı gibi şikayetlerin varlığı, kemoterapiye bağlı ortaya çıkan yan etkiler, hastanın psikolojisini olumsuz yönde etkiler. Bu durumun önlenmesi ve düzeltilmesi için hastanın ailesinden ve sosyal çevresinden aldığı destek oldukça önemlidir. Tedavi süresince alışılmış olan günlük hayatın olabildiğince sürdürmek hastanın psikolojisini olumlu yönde etkiler. Bu durumların dışında ihtiyaç duyulduğu takdirde uzman bir hekimden psikolojik destek almaktan kaçınılmamalıdır.
Sizlerde kanser gibi zor bir hastalık sürecinde iseniz ve bu hastalığın tedavi süreci hakkında yeterince bilgi sahibi değilseniz size en yakın hastanede uzman bir hekimden randevu oluşturmanız tavsiye edilir.
Kaynakça:
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Bu sayfada, tedavi edici sağlık hizmetiyle ilgili bilgiler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için lütfen doktorunuza danışın.