Kulak Çınlaması (Tinnitus) Nedir? Nedenleri Nelerdir?

Kulak çınlaması, toplumun neredeyse %10’unu etkileyebilen birçok farklı nedenle ortaya çıkabilen bir semptomdur. Kulak çınlaması, tinnitus olarak bilinir ve Latince “tinnire” kelimesinden köken almaktadır, “zilin çalması, çınlaması” anlamlarına gelmektedir. Kulak çınlaması gerçekte varolmayan sesin ya da seslerin kulak veya kafa içerisinde farklı şekillerde ortaya çıkması halidir. Bu sesler, semptomun görüldüğü kişiler tarafından çınlama, uğultu, ıslık, tıkırtı, sürtünme veya su sesi gibi farklı şekillerde tarif edilebilir. Kulak çınlaması genellikle tek taraflı ve geçici olarak ortaya çıksa da çift taraflı ve uzun süreli olarak da gelişebilir. Vasküler veya nörolojik belirtilerin gözlenmemesi halinde kulak çınlaması gürültü, ototoksik ilaçlara maruziyet gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Ancak bazı durumlarda kulak çınlaması merkezi sinir sistemi ile ilgili nedenlerle ortaya çıkabilir ve hastalık belirtisi olarak kabul edilebilir.

Kulak Çınlaması (Tinnitus) Nedir?

Latince’de çınlama anlamına gelen “tinnire” kelimesinden köken alan tinnitus “zil çalmasına benzer tarzda gürültü” şeklinde tarif edilebilir. Kulak çınlaması, tıbbi adı ile tinnitus, kafa veya kulakta ortaya çıkan çınlama, kağıt ve yaprak hışırtısı, su sesi, ıslık, sürtünme ve tıkırtı sesleri şeklinde gelişebilir.

Çınlama tek ya da çift taraflı, kısa ya da uzun süreli olabilir. Tinnitus bir hastalık olarak değerlendirilmez, işitme sinirleri ve beyin ile ilgili bazı sorunların bir belirtisi olarak ortaya çıkabilmektedir. İşitme kaybı olan bireylerde sıklıkla kulak çınlaması görülür fakat bu durum kulak çınlaması görülen her bireyde işitme kaybının gözlenebileceği anlamına gelmemektedir.

Kulak çınlamasının şiddetli olması hastanın günlük yaşantısını, uyku kalitesini, odaklanma süresini, iş performansını, sosyal hayatını olumsuz etkileyerek anksiyete, depresyon ve duygudurum bozukluklarına neden olabilir.

Kulak Çınlaması (Tinnitus) Nedenleri Nelerdir?

Kulak çınlaması sık karşılaşılan ve ortaya çıkış şekli tam olarak aydınlatılamamış bir semptomdur. Herhangi bir ses uyarısı olmadan vücut dışındaki bir ses kaynağından sürekli veya aralıklı şekilde ortaya çıkan ses algısıdır. Kulak çınlaması toplumun %7 ila %33’ü arasında görülebilen ve toplumun %10’unun yaşam kalitesini ciddi boyutlarda etkileyebilen bir semptomdur. Tinnitus birçok nedenle ortaya çıkmaktadır ve bu nedenler tinnitusun kategorisine göre değişiklik gösterir. Tinnitus subjektif ve objektif olmak üzere iki kategori altında değerlendirilmektedir.

Subjektif Tinnitus

Subjektif kulak çınlaması yalnızca hasta tarafından duyulan ve tinnitusun en sık görülen şeklidir. Subjektif tinnitus birçok farklı nedenle ortaya çıkabilir, bu nedenler; periferik ve merkezi işitme problemleri, metabolik rahatsızlıklar, anksiyete, depresyon, otolojik nedenler ve ototoksik ilaçlar şeklinde sıralanabilir. Subjektif kulak çınlaması sebepleri şu şekilde sıralanabilir:

Otolojik Nedenler

• Yoğun gürültüye bağlı işitme kaybı: Kulak çınlaması yaygın olarak yüksek ses ve gürültüye maruz kalan bireylerde ortaya çıkan bir semptomdur.
• Ani işitme kayıpları: Viral enfeksiyonlar, iç kulakta kan dolaşımının azalması, hassas tüylü hücrelerin zedelenmesi ani işitme kayıplarına neden olabilir. Ani gelişen işitme kayıpları kulakta birçok hasara neden olabildiği gibi tinnitus gelişmesine de neden olabilir.
• Presbiakuzi: Yaşlanma ile gelişen işitme kaybı presbiakuzi olarak bilinir. İşitmede almaç olarak rol oynayan corti organı yaş ile birlikte dejenerasyona uğrar bu durum kulak çınlamasına ve işitme kayıplarına neden olabilir.
• Kulakta kir ve yabancı cisim bulunması: Yabancı cisimlerin varlığı ve buşon olarak bilinen kulak kirinin tedavisinin yapılmaması tinnitus nedenleri arasında yer alır.
• Otoskleroz: İç kulakta hassasiyet oluşmasına sebep olarak tinnitusa yol açar. Cerrahi müdahalelerin ardından tinnitus şiddeti azaltılabilir.
• Meniere hastalığı: Meniere hastalığı iç kulakta ortaya çıkan işitme kayıpları, alçak frekanslı sesleri işitmeme hali, kulakta tıkanıklık hissi, tinnitus ve vertigo semptomları ile ortaya çıkabilmektedir.

Metabolik Fonksiyon Bozukluklarına Bağlı Nedenler

• Hipertiroidi ve hiportiroidi: Taşikardiye ve kalp debisinde düzensizliklere neden olarak tinnitusa neden olabilirler. Özellikle hipertiroidi durumunda şiddetli tinnitus gözlenebilir.
• Hiperlipidemi: Lipid düzeyinde yaşanan yükseklikler damar çaplarında daralmalara neden olarak kanlanma yetersizliğine bağlı olara tinnitusa neden olabilir.
• Çinko eksikliği: Kan çinko seviyesinde gelişen düşüklük tinnitusa neden olabilir. Özellikle ileri yaştaki hastalarda çinko seviyesinin düzenlenmesi ile tinnitus semptomunun giderilmesi sağlanmıştır.
• Şeker hastalığı (diyabet): Merkezi ve periferik sinir sistemini etkileyerek kulak çınlamasına neden olabilir.
• Vitamin eksiklikleri: B12 vitaminin eksikliği nörolojik patolojiye neden olabilir bu şekilde işitme yollarını etkileyerek fonksiyon bozukluğuna ve kulak çınlamasına neden olabilir.

Nörolojik Bozukluklara Bağlı Nedenler

• Kafa travmaları: Kafatası kırığı gibi kafa travmalarının ardından kulak çınlaması ortaya çıkabilir. Genellikle travmadan bir hafta veya on gün kadar sonra gelişebilir.
• Menenjit: Enfeksiyon gelişmesi ve santral sinir sistemini etkilemesi nedeniyle şiddetli tinnitusa neden olabilir.
• Multipl skleroz: Santral sinir sistemini etkileyerek şiddetli tinnitus gelişmesine neden olabilir.
• Serebellopontin köşe tümörleri: Tek taraflı gelişen işitme kayıplarına ve tinnitusa neden olabilir. Vertigo ile birlikte ortaya çıkan sensorinöral işitme kaybı sıklıkla gözlenir.

Farmakolojik Nedenler

• Sedatif, diüretik, narkotik, beta bloker, antihistaminik, kalsiyum kanal blokerleri, antidepresan, antibiyotik, ACE inhibitörü ve nonsteroidal antiinflamatuar ilaç grupları kulak çınlamasına neden olabilir.

Psikolojik Nedenler

• Depresyon, kaygı ve anksiyete problemleri yaşayan, psikiyatrik tedavi gören bireylerde tinnitus semptomuna rastlanabilmektedir.

Objektif Tinnitus

Objektif tinnitus dış kulak yoluna takılan mikrofon veya steteskop ile gözlemci tarafından işitilebilen kulak çınlaması çeşidi olarak bilinir. Kan akımının, kasların ve eklemin üreteceği, içeriden gelen ritmik ve nabız atışına benzer (pulsatil) seslerdir. Nadir rastlanır; beyin ve boyun tümörü, damar, sinir, kas ya da iç kulaktaki yapısal bozukluklardan kaynaklanabilen bir rahatsızlıktır. Tek taraflı olarak gelişen pulsatil kulak çınlamasının ciddiye alınarak uzman bir hekime yönlendirilmesi gerekmektedir. Objektif tinnitus nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Vasküler anomaliler: Arteriyel kulak çınlamaları genellikle keskin, sert ve nabızla senkronize bir sestir. Venöz kulak çınlamaları ise alçak frekanslı ve düşük şiddette vızıltı şeklinde işitilen, ritmik vurguları olan makine gürültüsüne benzeyen bir sestir.
• Hipertansiyon: Hipertansiyon objektif tinnitusun yaygın nedenleri arasında yer almaktadır.

Kulak Çınlaması (Tinnitus) Belirtileri Nelerdir?

Tinnitus kulakta ve kafada duyulan hışırtı, çınlama, vızıltı ve uğultu benzeri farklı seslerin duyulması ile karakterize bir semptomdur. Bu sesler sürekli ya da aralıklı olarak duyulabilir, sesin şiddeti değişiklik gösterebilir. Çınlama semptomlarına ek olarak baş ağrısı, vertigo benzeri baş dönmeleri, işitme kayıpları veya bozuklukları, stres ve uyku problemleri de görülebilir.

Kulak çınlaması belirtileri ve bu belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Tinnitus ciddi hastalıkların habercisi olabilir, bu nedenle kronikleşen kulak çınlaması semptomlarına sahipseniz ya da bu belirtiler günlük yaşantınızı olumsuz etkiyecek seviyelere ulaşmışsa bir kulak burun boğaz uzmanı ile görüşme sağlamanız önerilir.

Kulak Çınlaması (Tinnitus) Tanısı Nasıl Konulur?

Kulak çınlaması şikayeti ile gelen hastanın ayrıntılı bir öyküsünün alınması gerekmektedir. Hasta çınlamanın ne şekilde gerçekleştiğini detaylı olarak tarif etmelidir. Tinnitus gürültü veya ototoksik ilaçlara maruziyet ile ortaya çıkıyorsa, simetrik işitme kaybı ile birlikte vasküler, nörolojik belirtiler başka rahatsızlıklara işaret etmiyorsa ayrıntılı tetkik gerekli olmayabilir. Ancak genel olarak kulak çınlaması tanısı için izlenilen yol şu şekildedir:

• Tinnitusun başlangıç şekli öğrenilmelidir. Giderek artan işitme kaybı ile gelişen çınlama genellikle yaşlanma ile ortaya çıkar, ani başlangıç ise akustik veya kafa travması sonucunda gelişebilir.
• Alerji durumunun mevcudiyeti tespit edilmelidir bu durumda nazal değerlendirmelere başvurulur.
• Artrit ve travma durumun tespiti için servikal omurga değerlendirmesi yapılmalıdır.
• Steteskop ile değerlendirme yapılırken üfürüm varsa nabız ile senkron olup olmadığı değerlendirilir.
• Baş hareketi esnasında tinnitusta herhangi bir değişiklik olup olmadığının tespiti yapılır.
• Odyometrik inceleme ile işitme kaybına eşlik eden tinnitus tespit edilir.
• Ototoksik ilaçlar, ağır metaller, kirleticiler ve karbonmonoksite aşırı maruziyet şüphesiyle; tam kan sayımı, eritrosit sedimantasyon hızı, otoimmün hastalık değerlendirmesi, kan şekeri ve TSH ölçümü ve radyolojik incelemelere (direkt grafiler, beyin tomografisi, MR, anjiyografi) başvurularak tanı konulur. 

 Kulak Çınlaması (Tinnitus) Nasıl Tedavi Edilir?

Tinnitus tanısının konulmasının ardından rahatsızlığın altında yatan nedene göre tedavi yöntemleri belirlenir. Tinnitus genellikle bir semptom şeklinde ortaya çıktığından altta yatan hastalığın tedavisi çoğu zaman kulak çınlamasının giderilmesini sağlar. Tinnitus tedavi yöntemleri şu şekilde sınıflandırılmaktadır:

• Medikal tedavi: Lokal anestezik, antidepresan, benzodiazepin, antihistaminik, antikolinerjik, antiadrenerjik ve antikonvülsan ilaç grupları, vitamin takviyeleri, ginkgo biloba ekstreleri kulak çınlamasında kullanılan medikal tedavi yöntemleridir.
• Maskeleme tedavisi: İşitme cihazları, tinnitus cihazları ve maskeleyiciler tedavide aktif olarak kullanılmaktadır. Bu cihazlar sürekli ama rahatsız etmeyecek düzeylerde sesler üreterek kişinin kulak çınlamasını unutmasını sağlar.
• Elektroterapi: Biofeedback, elektrik stimülasyonu, transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu (TENS) ve akupunktur yöntemleri ile tinnitus tedavisi sağlanmaktadır.
• Psikolojik tedavi: Tinnitus habituation terapi (THT), hipnoz, psikoterapi ve meditasyon yöntemleri hastalara psikolojik açıdan destek sağlayarak yaşam kalitelerini arttırmayı ve kulak çınlaması semptomunu giderme amacıyla kullanılan tedavi yöntemleri arasındadır.
• Cerrahi tedavi: Cerrahi yöntemler iç kulak hasarı, tümör varlığı, sıvı birikmesi ve meniere hastalığı gibi durumlarda tercih edilen tedavi prosedürleridir.
• Yeni yaklaşımlar: Lazer tedavisi ve manyetik stimülasyon gibi yeni tedavi yaklaşımları da tinnitus tedavisinin giderilmesinde fayda sağlayan işlemlerdir.
• Deksametazon uygulaması gibi intratimpanik tedavi yöntemleri, özellikle iç kulak hasarı ile karakterize, Meniere hastalığı, ani işitme kaybı, otoimmün iç kulak hastalığına bağlı tinnitusta başarı ile uygulanmaktadır.

Kulak çınlaması şiddetine göre kişinin sosyal hayatını, iş verimini ve psikolojik durumunu son derece olumsuz etkileyebilen bir semptomdur. Eğer siz de kulak çınlaması ile mücadele ediyorsanız bir an önce uzman bir hekim ile görüşerek size uygun tedavi yöntemi hakkında daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.

 Kaynakça:

1. https://jag.journalagent.com/tahd/pdfs/TAHD_15_1_24_28.pdf
2. https://www.researchgate.net/publication/280253703_Tinnitus
3. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/513997
4. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/589818
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22109762/