MS (Multiple Skleroz) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Ms (Multiple Skleroz) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Halk arasında MS olarak bilinen multiple skleroz öncelikli olarak merkezi sinir sistemini etkileyen ilerleyici bir hastalıktır. Merkezi sinir sistemi elemanlarından olan beyin, beyin sapı, beyincik ve omurilik, multiple sklerozlu hastalarda bazı patolojik değişikliklere uğramaktadır. MS hastalığında sinir hücrelerini koruyan ve hücreler arası iletişimde görev alan miyelin kılıf hasar görmektedir.

Ms (Multiple Skleroz) Hastalığı Nedir?

MS merkezi sinir sistemi nöronlarının tutulumunun görüldüğü miyelin kılıf hasarıyla karakterize bir hastalıktır. Kronik, enflamasyonla seyreden, otoinflamatuar kökene sahip olan MS, sinsi başlangıçlı bir hastalıktır. Diğer çoğu otoimmün hastalıkta olduğu gibi MS’te de lenfosit ve makrofaj artışı gözlenmekte ve vücudun anormal bağışıklık yanıtı bulunmaktadır. MS hastalığını diğer otoimmün hastalıklardan ayıran bazı özellikleri vardır. Bunlardan en belirleyici olanı MS’in erken erişkinlik çağında başlamasıdır.

Ms (Multiple Skleroz) Hastalığı Çeşitleri Nelerdir?

MS hastalığı klinik seyir ve atakların varlığına göre bazı gruplara ayrılmıştır. Bu grupları kimi kaynaklar MS hastalığı evreleri olarak da adlandırmaktadır. Bu sınıflandırma tedavinin planlanmasında büyük fayda sağlamaktadır. MS hastalığı çeşitleri şunlardır:

• Klinik İzole Sendrom (KİS): MS’in başlangıç aşaması veya erken dönemi olarak kabul edilir. 24 saatten uzun süren semptomlar mevcuttur. Omurilik beyin ve görme sinirinin ksımi tutulumu mevcuttur.

• Ataklarla seyreden MS (RRMS): MS’in tekrarlayıcı ataklarla devam eden formudur. Atak dışı dönemde kişide düzelme, sağlıklı olma hali görülür. MS’in en sık rastlanan şeklidir.

• Progresif seyreden MS: Bu tipte, kişide atak dönemleri dışında da nörolojik semptomlar görülür ve bu semptomların şiddeti giderek artar. Erken dönemden yaklaşık 5 yıl sonrasına denk gelen bu dönemde atak sayıları azalmıştır fakat hastalıktaki düzelme evreleri de kaybolmaya başlamıştır. Hastalık bu evreye ulaştıktan sonra sürekli şiddetini artırır, yeni nörolojik semptomlar açığa çıkar ve kişinin yaşam kalitesi oldukça düşer.

• Radyolojik izole sendrom: Hastalarda belirgin multiple skleroz semptomlarının olmadığı ancak görüntüleme teknikleri kullanılarak elde edilen görüntülerde MS varlığını düşündüren oluşumların tespit edildiği formdur.

• Benign MS: Hafif ataklarla seyreden ve atak sonrası dönemde de tam düzelmenin gözlemlendiği formdur. Zamanla semptomlarda ve genel olarak hastalığın gidişatında kötüleşme meydana gelmez. Ataklar genellikle ciddi hasarlar bırakmaz

Ms (Multiple Skleroz) Hastalığı Neden Olur?

Multiple skleroz hastalığı için bazı risk faktörleri mevcuttur. Bu faktörlerin bazıları genetik kökenli iken bir kısmı ise çevresel etkenlere bağlıdır. MS hastalığı için risk faktörleri şunlardır:

• Sigara dumanına maruziyet,
• Obezite,
• Zararlı güneş ışınlarına maruziyet,
• Düşük D vitamini değerleri,
• Alkol-Madde kullanımı gibi zararlı bağımlılıklar,
• Bazı viral enfeksiyonlar,
• HLA sınıf I ve sınıf II gen varyantları.

Ms (Multiple Skleroz) Hastalığı Kaç Yaşında Başlar?

Hastalık en çok 20-40 yaşları arasında açığa çıkmaktadır. %1’den daha az oranda çocuklarda başlangıç gösterirken, 50 yaş üstü kişilerde görülme oranı ise %2 ile %10 arasındadır. Ayrıca yapılan bazı çalışmalarla hastalığın aynı zamanda cinsiyetle bir ilişkisinin olduğu da tespit edilmiştir. Hastalık kadınlarda erkeklere oranla 2.5 kat daha fazla görülmektedir.

Ms (Multiple Skleroz) Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

MS hastalığının anlaşılmasında başlangıçta kişinin belirtileri taşıyıp taşımadığına bakılır. Daha sonra yapılacak tanı testleri ile de hastalık doğrulanır. Hastalığın hafif belirtileri erken dönemden itibaren ortaya çıkarken ilerleyen dönemde şiddetli ataklar ve ağır semptomlar açığa çıkmaktadır. Belirtilerin ortaya çıkma zamanı, şiddeti, artıp azalması, tekrarlama sıklığı gibi özellikleri kişiye göre değişiklik göstermektedir. Aynı zamanda belirtiler hastalığının tutulum gösterdiği bölgelerin farklı olması sebebiyle de değişiklik gösterebilmektedir. Bazı hastalarda hastalık 1-2 belirti ile seyrederken bazı hastalar ise neredeyse tüm semptomları göstermektedirler. MS belirtileri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Derin tendon reflekslerinde artış,
• Kaslarda kramp, spazm, uyuşukluk ve bunlara bağlı ağrı,
• Kaslarda yanma, gerilme, karıncalanma,
• Gövde ve kol, bacak ekstremitelerinde anormal hisler,
• Boynun öne hareketi ile omurilikte, kol ve bacaklarda ani elektrik çarpması hissi,
• Depresyon ve anksiyete,
• Yüz-kol-bacaklarda güçsüzlük
• Dikkat eksikliği ve bellek sorunları,
• Yorgunluk,
• Baş Dönmesi
• Konuşma bozuklukları,
• Göz sinirlerinde iltihaplanma, bulanık görme, görme duyusunda azalma
• Yürüme becerisinde kayıp, dengeyi sağlamada zorlanma ve koordinasyon bozukluğu,
• Dışkılama bozuklukları ve idrar kaçırma,
• Yutmada güçlük,
• Cinsel fonksiyon bozuklukları.

Multiple Skleroz Hastalığı Nasıl Anlaşılır?

Multipl skleroz hastalığının tanısında kan-beyin omurilik sıvısı testleri ve görüntüleme tekniklerinin yanında elektrofizyolojik değerlendirme kriterlerinden de yararlanılmaktadır. MS hastalığı teşhisi için kullanılan yöntemler şunlardır:

• Temel testler:
• Kan tetkikleri: kan testleri MS’in kesin tanısını koymayı sağlamaktan ziyade benzer diğer otoimmün hastalıkların varlığını dışlamak için kullanılmaktadır.
• MRG: Hastalığın tanısında kullanılan en önemli ayırt edici yöntemlerden biridir. MR sonucu elde edilen görüntüler merkezi sinir sistemi elemanlarında meydana gelen lezyonların varlığını kanıtlar.
• Beyin omurilik sıvısının analizi: İzoelektrik fokuslama yöntemi kullanılarak beyin omurilik sıvısı ve serumda oligoklonal bantların izlenmesidir. Aynı zamanda miyelinin parçalanmasına bağlı açığa çıkan proteinlerin varlığı da bu yöntemle belirlenir. BOS analizi aynı zamanda diğer otoimmün hastalıkların dışlanması ile tanıya yardımcı olmaktadır.

• İkincil testler:
• Uyarılmış potansiyeller (görsel, işitsel): Görsel uyarılmış yanıtlar vasıtasıyla görme sinirlerinin sağlık durumu işitsel yanıtlar aracılığı ile de işitmede görevli sinirlerin sağlık durumu kontrol edilir.
• Optik koherens tomografi: Bu yöntem ile retina sinir liflerinin hasar durumu kontrol edilir. Girişimsel olmayan bir görüntüleme yöntemidir.
• Nörokognitif testler: Kişinin bilişsel işlevleri ve davranışlarının incelendiği tanı yöntemidir.

Ayrıca tanıda nadiren kullanılan, teşhiste büyük bir fark yaratmayan ürodinami, biyopsi (Deri, anjiyografi, akciğer grafisi, schirmer testi, tükrük bezi sintigrafisi gibi tanıya yardımcı testler de bazı durumlarda tercih edilebilmektedir.

Ms (Multiple Skleroz) Hastalığı Tedavisi Var Mı?

MS’te kesin tanı konulduktan sonra tedavi tutulumun gerçekleştiği bölgeye yönelik planlanmaktadır. Klinik bağlamda MS hastalığının kesin bir çözümü mevcut değildir. Hastalığın semptomlarına yönelik hafifletici ve kişinin yaşam kalitesini arttırıcı tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Tedavide amaç hastalığın hızlı bir şekilde ilerlemesini durdurmak, atakların sıklığını ve şiddetini azaltmak, nörolojik hasarları olabildiğince minimize etmek ve kalıcı hasarı önlemektir. Multiple sklerozun tedavisi ile hastalar yatağa bağımlı hale gelme evresine geçmeden tedbirler alınmaktadır. MS hastalığı tedavisi için uygulanan yöntemler şunlardır:

• İlaç Tedavisi: MS tedavisinde en çok hastalığı modifiye edici ilaç kullanımı tercih edilmektedir. İlaçlar oral ve intravenöz şekilde kullanılabilirler. Biyolojik ajanlar ve kortizon gibi bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar MS’te sık tercih edilmektedirler.

• Kök Hücre Tedavisi: Kök hücreler başka hücrelere dönüşebilen ve kendini yenileme potansiyeline sahip olan hücrelerdir. Parçalanan miyelin kılıfların tamir edilmesinde kök hücreler büyük fayda sağlamaktadır. MS hastalığında kullanılan kök hücreler şunlardır: otolog hematopoetik, mezenkimal, pluripotent ve embriyonik.

• Fizik Tedavi: Multiple skleroz tedavisinde fizyoterapi fayda sağlamaktadır. Egzersiz tedaviyi destekleyici etki göstermektedir.

• Beslenmeyi Düzenleme: Ms tedavisi için özel olarak belirlenmiş bir diyet biçimi bulunmamaktadır. Fakat beslenme düzeninden bazı besinlerin çıkarılmasının hastalığın semptomlarını azalttığı düşünülmektedir. Hayvansal proteinlerin, gluten içeren gıdaların, işlenmiş paketli besinlerin hastalığın gidişatını kötüleştirdiği bilinmektedir. Akdeniz tipi diyet, Lifli besinlerin, D vitamininin ve sağlıklı bitkisel yağların ise hastalığın semptomlarını hafiflettiği düşünülmektedir.

Toplumda yaygınlığı giderek artan ve ilerleyici özelliğe sahip olan MS hastalığında erken teşhis ve tedavi hayati önem taşımaktadır. Eğer siz de MS hastalığı belirtilerinden birini veya birkaçını gösterdiğinizi düşünüyor iseniz en yakın sağlık kuruluşlarına başvurarak gerekli bilgileri alabilir ve uygun tetkikleri yaptırabilirsiniz.