Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir?

Skolyoz en sık karşılaşılan omurga deformitelerinin başında gelir ve kısaca omurganın yana doğru eğilmesidir. Omurga 33 adet kemikten (omur) oluşan içinde omurilik bulunan sütuna benzer bir kemik yapısıdır. Omurganın en önemli görevleri arasında vücudu dik tutma ve vücudun bükülmesini sağlamak sayılabilir. Normalde omurganın belirli bir eğriliği vardır. Bu eğrilik sayesinde omurga, başı vücudun üzerinde tutar ve hareket sırasında dışarıdan gelen baskının dengeli biçimde dağılmasına yardımcı olur (1). Skolyoz, omurganın normal eğriliğinden farklı olarak yan tarafa doğru eğildiği bir tür şekil bozukluğudur.

Skolyoz genellikle omurganın koronal (sağdan sola uzanan ve vücudu ön ve arka olmak üzere ikiye ayıran düzlem) düzlemdeki eğriliği olarak tanımlanır. Ancak eğrilik koronal düzlemde ölçülse de skolyoz aslında daha karmaşık, üç boyutlu bir omurga deformitesidir (1).

Skolyoz Neden Olur?

Skolyoz yapısal ve yapısal olmayan skolyoz olmak üzere iki alt kategoride incelenebilir. Yapısal olmayan skolyoz çoğunlukla bacak kısalığı gibi alt ekstremite sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkar. Yapısal olmayan omurga eğriliği genellikle altta yatan omurga dışı sebep ortadan kalktığında kaybolur (2). Yapısal skolyoz vakalarının büyük çoğunluğunda ise hastalığın nedeni kesin olarak bilinmemektedir (idiopatik skolyoz). Bununla birlikte yapılan bazı çalışmalar çeşitli faktörlerin skolyoza neden olabileceğini göstermektedir. Buna göre başlıca skolyoz sebepleri şu şekilde sıralanabilir (3):

• Serebral palsi veya kas distrofisi gibi bazı nöromüsküler sağlık sorunları,
• Omurga kemiklerinin gelişiminde probleme yol açan doğumsal anomaliler,
• Bebeklik döneminde geçirilen göğüs kafesi operasyonları,
• Omurgayı etkileyen travma veya enfeksiyon hastalıkları,
• Omurilik sorunları.

Yukarıda sayılanların yanı sıra omurganın uzun süreli deformasyonu yetişkinlik döneminde skolyoz gelişme riskini artırabilir (4). Her ne kadar skolyoz her yaştan ve cinsiyetten insanı etkilese de çeşitli araştırmalar bazı kişilerde skolyoz gelişme riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Buna göre skolyoz risk faktörleri aşağıdaki gibidir (3):

1. Yaş: Her yaştan insanı etkilese de skolyoz belirtileri genellikle ergenlik döneminde görülmeye başlar.
2. Cinsiyet: Kadınlarda ve erkeklerde skolyoz eşit derecede görülse de kız çocuklarında omurga eğriliği daha hızlı ilerleyebilir.
3. Kalıtım: Skolyozun genetik faktörlerin etkisi ile ortaya çıkabileceğini gösteren çeşitli çalışmalar olmakla birlikte skolyoz hastası çocukların büyük çoğunluğunun ebeveynlerinde omurga eğriliği görülmeyebilir.

Skolyoz Türleri Nelerdir?

Skolyoz çeşitleri genellikle hastalığın altında yatan sebebe göre farklılık gösterir. Buna göre başlıca skolyoz türleri şu şekildedir (1):

1. İdiopatik skolyoz: İdiopatik yani nedeni kesin olarak bilinmeyen omurga eğriliği tüm skolyoz vakalarının yaklaşık %75-80’ini oluşturur (2). İdiyopatik skolyoz ile ilgili yapılan çeşitli çalışmalar aile bireylerinde skolyoz bulunan çocuklarda skolyoz görülme riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Ek olarak tek yumurta ikizlerinin her ikisinde de omurga eğriliğinin görüldüğü vakaların olması da skolyozun genetik geçiş gösterebileceğini ortaya koymaktadır (5). Bununla birlikte idiyopatik skolyozun gelişiminde anne adayının yaşı, D vitamini eksikliği, sağlıksız yaşam tarzı gibi faktörlerin de etkisi olabileceğini gösteren çeşitli çalışmalar vardır (2).
2. Nöromusküler sağlık sorunları: Skolyoz; serebral palsi (doğumdan önce veya doğum sırasında sinirlerin ve beyin hücrelerinin etkilendiği bir çeşit sağlık sorunu) ve kas distrofisi (kaslarda zayıflık) gibi sinirleri ve kasları etkileyen çeşitli sağlık sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
3. Konjenital skolyoz: Fetal dönemde bebeğin gelişimi sırasında meydana gelen anomalilere bağlı olarak omurga eğriliği ortaya çıkabilir. Bebeklik döneminde görülen omurga eğrilikleri hızla ilerleyerek cerrahi müdahale gerektirebilir.

Skolyoz Belirtileri Nelerdir?

Skolyoz omurganın anormal bir şekilde yan tarafa doğru eğildiği bir sağlık sorunudur. Skolyozun başlıca belirtisi omurga kavisinin S veya C şeklini andırmasıdır. Buna göre başlıca skolyoz belirtileri şu şekildedir:

• Omuz başlarından bir tanesinin diğerinden daha yüksekte olması,
• Başın ekstremitenin merkezinde konumlanmamış olması,
• Kalçalardan birisinin veya her ikisinin birden normalde olması gerekenden daha yukarıda olması,
• Omurganın üstündeki deride renk değişikliği, tüylenme gibi cilt sorunları olması,
• Kaburga kemikleri ve/veya bel kemiğinde görülen sorunlar,
• Göğüs kafesinin bir tarafının diğerinden daha önde olması,
• Öne eğildiğinde sırtın bir tarafında çukurluk görülmesi.

Skolyoz Nasıl Tedavi Edilir?

Skolyoz tanısı alanında uzman doktorların fiziki muayenesi ile kolaylıkla konulabilir. Uzmanlar bu noktada hastanın göğüs kafesini ve omurgasını incelemek için hastanın ayakta durmasını isteyebilir. Çoğu vakada eğrilik dışarıdan bakıldığında fark edilecek durumdadır. Bununla birlikte bazı durumlarda uzmanlar tanıyı doğrulamak için röntgen gibi çeşitli görüntüleme yöntemlerinden de faydalanabilir.

Omurga eğriliği tedavisi genellikle altta yatan sebep ve eğriliğin şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Yapısal olmayan fonksiyonel omurga eğrilikleri çoğu zaman altta yatan bacak kısalığı gibi sorunların tedavi edilmesi ile kendiliğinden iyileşebilir. Hafif omurga eğrilikleri ise çoğu zaman tedavi gerektirmeyebilir. Bununla birlikte çocuk büyüdükçe eğriliğin ilerleyip ilerlemediğini takip etmek için düzenli doktor kontrollerinin yaptırılması önemlidir. Hastada ileri derece omurga eğriliği varsa alanında uzman doktorlar tarafından cerrahi operasyonla eğriliğin düzeltilmesi gerekebilir.

Uzmanlar tedavi yöntemine karar verirken çeşitli faktörleri dikkate alır. Örneğin, çocukta kemik gelişiminin tamamlanmadığı ve omurga eğriliğinin orta şiddette olduğu durumlarda korse tedavisi tercih edilebilir. Korse tedavisi eğriliği iyileştirmese de eğriliğin ilerlemesini önlemeye yardımcı olabilir. Korse tedavisi genellikle çocukların boylarının uzaması durduğunda bırakılır. Bunlara ek olarak ileri derecede skolyoz vakalarında uzmanlar cerrahi yöntemlerle eğriliğin düzeltilmesini önerebilir. Skolyoz tedavisinde kullanılan başlıca cerrahi yöntemler şu şekildedir (3):

1. Omurga füzyonu:Omurga füzyonu operasyonu sırasında alanında uzman cerrahlar omurgadaki iki veya daha fazla kemiği birbirine bağlayarak birbirlerinden ayrı hareket etmesini önlemeyi amaçlar. İşlem sırasında kemik parçaları veya kemik benzeri bir malzeme (kemik grefti) omurga arasına yerleştirilir ve metal çubuklar, kancalar, vidalar veya teller yardımıyla sabitlenir.
2. Büyüyen çubuklar:Eğer skolyoz genç yaşta hızla ilerliyorsa, cerrahlar omurga boyunca bir veya iki adet genişletilebilir çubuk yerleştirebilir. Çubuklar, çocuk büyüdükçe uzunluğu ayarlanabilen yapıdadır. Çubuklar her 3 ila 6 ayda bir cerrahi müdahale ile uzatılabilir. Yetişkinlik dönemine gelindiğinde çubuklar çıkarılarak füzyon operasyonu uygulanabilir.

Skolyoz hastalığında erken tanı önemlidir. Erken dönemde tanı konulmayan ve tedaviye başlanmayan durumlarda eğrilik zamanla kötüleşerek hastanın solunum sıkıntısı dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunları yaşamasına neden olabilir. İleri derecede skolyoz hastalarında kronik sırt ağrısı en önemli komplikasyonlardan bir tanesidir. Bu nedenle kendisinde veya çocuğunda omurga eğriliği belirtileri yaşayanların skolyoz alanında uzman hekim kadrosu bulunan bir sağlık kuruluşuna başvurması ve düzenli kontrollerini yaptırması önemlidir.

Kaynakça:

1. https://www.aans.org/Patients/Neurosurgical-Conditions-and-Treatments/Scoliosis
2. https://www.tftr.org.tr/uploads/skolyoz.pdf
3. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/scoliosis/symptoms-causes/syc-20350716
4. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15837-adult-scoliosis
5. https://turkarchpediatr.org/Content/files/sayilar/75/TPA_46_SUP_1_65_67%5BA%5D.pdf