Somatizasyon Bozukluğu Nedir? Neden Olur?

Somatizasyon Bozukluğu Nedir? Neden Olur?

Somatik semptom bozukluğu, somatik belirti bozukluğu, somatoform bozukluk gibi farklı isimlerle de adlandırılan somatizasyon açıklanamayan fiziksel semptomlara neden olan bir grup ruhsal bozukluktur. Genellikle yoğun stres veya yaşanan travmatik olaylara bağlı ortaya çıkan somatizasyon bozukluğu somatik belirtilerle kendini gösterir. Bu nedenle somatik semptom bozukluğuna sahip kişiler yaşadıkları fiziksel rahatsızlıklar nedeniyle sık sık uzman hekim kadrosu bulunan bir sağlık kuruluşuna başvurma eğilimindedir. Ancak genellikle yapay zeka desteği ve gelişmiş teknolojiler kullanılarak yapılan değerlendirmeler sırasında uzmanlar bu kişilerin yaşadıkları karın ağrısı, kas ağrısı gibi semptomları açıklayacak fiziksel bir rahatsızlık saptayamaz. Bu durumda somatizasyon bozukluğundan şüphelenilebilir.

Somatizasyon Bozukluğu Neden Olur?

Somatizasyon bozukluğu kişinin tıbbi olarak açıklanamayan fiziksel semptomlar yaşadığı bir grup psikolojik bozukluğu tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Bazı uzmanlar somatizasyonu tıbbın “kör noktası” olarak tanımlar.

Adını Yunanca’da beden anlamına gelen “soma” sözcüğünden alan somatizasyon beden ve zihin arasındaki etkileşimin en net hissedildiği örneklerden bir tanesidir. Somatik semptom bozukluğuna sahip kişilerde herhangi fiziksel bir rahatsızlık bulunmamasına rağmen hissedilen semptomlar gerçektir. Eski zamanlarda somatizasyon bozukluğu genellikle histeri ile karıştırılırken günümüzde DSM-5 (Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El kitabı) ile birlikte bu hastalık grubu “Somatik Belirti Bozuklukları ve İlişkili Bozukluklar” başlığı altında ele alınmaktadır.

Somatizasyon bozukluğu kişinin hissettiği fiziksel belirtiler karşısında aşırı düzeyde endişe ve stres yaşadığı ve buna karşı alışılmadık düşünce ve davranışlar sergilediği bir ruh sağlığı problemidir. Uzman hekim kadrosu tarafından yapılan tetkiklerin neticesinde tıbbi bir açıklama bulunsa dahi kişinin bu belirtilerle ilgili kaygısı belirtilerin şiddetiyle uyumsuz şekilde yoğun olur. Bir diğer ifadeyle somatik semptom bozukluğu yaşayan kişiler fiziksel şikâyetlerinin altında psikolojik nedenler olduğunu fark edemez ve doktorların kendilerine söylediğinden daha ciddi bir sağlık sorunları olduğuna inanırlar.

Somatizasyon bozukluğu fizyolojik, psikolojik ve sosyal pek çok faktörün etkisiyle ortaya çıkabilir. Çeşitli çalışmalara göre çocukluk döneminde yaşanan travmalar insanların duygusal olarak yaşadığı zorluklarını fiziksel belirtilerle ifade etmesine neden olabilir. Somatik bozukluğun gelişmesinde kaygı ve stres önemli rol oynayabilir. Örneğin yoğun stres yaşayan kişilerde kaygı ve strese karşı bir tepki olarak somatik belirtiler ortaya çıkabilir. Bunun yanı sıra çocukluk çağında duygusal olarak ihmal edilmiş, fiziksel şiddete veya cinsel istismara maruz kalmış kişiler de yaşamın ilerleyen yıllarında somatik belirtiler göstermeye daha yatkın olabilir.

Bunlara ek olarak başlıca somatizasyon nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Ağrı eşiğinin düşük olması gibi bazı genetik özellikler,
• Gerginlik, öfke, nefret, kendini beğenmeme gibi olumsuz duygular,
• Stres yönetiminde başarısızlık,
• Duygusal konulardan ziyade fiziksel konulara odaklanma.

Sayılanlara ilave olarak daha öncesinde depresyon geçiren veya herhangi bir sağlık sorunu tanısı almış ve bu sağlık sorunundan kurtulmuş olan kişilerde de somatizasyon gelişme riski daha yüksek olabilir.

Somatizasyon Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?

Somatizasyon bozukluğu belirtileri denildiğinde ilk akla gelen kişinin gerçekte var olmayan fiziksel bir rahatsızlığını varmış gibi düşünmesi ve hissetmesidir. Bu kişiler bir veya birden fazla fiziksel ve bunlarla ilişkili ruhsal semptom yaşayabilir. Vücudun çeşitli yerlerinde ağrı, yorgunluk ve halsizlik, mide ağrısı ve mide bulantısı, baş dönmesi, nefes darlığı gibi semptomlar en sık karşılaşılan belirtilerdir. Bunun yanı sıra başlıca somatizasyon bozukluğu belirtileri şu şekildedir:

• Tıbbi olarak açıklanamayan fiziksel semptomlar,
• Tıbbi bir nedene dayanan ancak olması gerekenden daha şiddetli hissedilen semptomlar,
• Ciddi bir fiziksel hastalığı olduğuna inanmak,
• Herhangi bir hastalık belirtisine karşı vücudu devamlı incelemek,
• Doktorların uyguladıkları tedaviye olumlu yanıt vermemek veya ilaç yan etkileri konusunda aşırı hassas olmak.

Somatik semptom bozukluğu olan kişilerin yaklaşık %30 ila %60'ında anksiyete ve/veya depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklara da rastlanabilir. Bazı durumlarda somatik rahatsızlıklar konversiyon bozukluğu ile karıştırılabilir. Dönüşme anlamına da gelen konversiyon bozukluğu yaşanan ruhsal sıkıntıların bayılma, felç, güçsüzlük, duyu kaybı gibi fiziksel sorunlara dönüştüğü bir bozukluktur. Ancak konversiyon bozukluğu tedavisi ile somatizasyon tedavisi arasında bazı farklılıklar olabilir. Bunun en önemli nedeni konversiyon bozukluğunda kişinin ruhsal sıkıntısı fiziksel semptom şeklinde kendisini gösterirken, somatizasyon bozukluğunda tıbben kanıtlanmamasına rağmen kişi ciddi bir fiziksel hastalığı olduğuna inanır.

Somatizasyon Tanısı Nasıl Konur?

Somatizasyon bozukluğunun tanısı kapsamlı bir değerlendirme süreci gerektirir. Yapay zeka desteği ve gelişmiş teknolojiler ile donatılmış bir sağlık kuruluşunda uzman hekim kadrosu ilk iş olarak kişinin gerçekten fizyolojik bir sağlık sorunu bulunup bulunmadığını değerlendirmek amacıyla çeşitli tetkikler yapar. Yapılan tetkiklerin ardından fizyolojik nedenler dışlanırsa uzmanlar hastayı psikolojik yönden detaylı olarak değerlendirir. Bu aşamada hastanın geçmişi ayrıntılı bir şekilde ele alınarak belirtilerin ne kadar süredir devam ettiği, hangi koşullarda şiddetlendiği ve yaşam kalitesini nasıl etkilediği değerlendirilir. Somatik semptom bozukluğunun tanısı için kişinin en az altı ay boyunca yaşamını olumsuz etkileyen bir ya da daha fazla fiziksel belirtiye sahip olması beklenir. Bu belirtilere verilen tepkilerde ise uzman hekim kadrosu fiziksel belirtilerin ciddiyetine dair aşırı ve sürekli düşüncelere sahip olma, semptomlar konusunda sürekli, yüksek düzeyde kaygı hissetme veya bu belirtilerle ilgili olarak gereğinden fazla zaman ve enerji harcama gibi kriterleri dikkate alır.

Somatizasyon Bozukluğu Yaşayan Bireye Nasıl Davranılmalıdır?

Somatizasyon bozukluğu yaşayan kişilerin yaşadığı semptomlar fizyolojik bir nedenle açıklanamasa da somatik ağrılar veya diğer semptomlar gerçektir. Bu nedenle somatizasyon bozukluğuna sahip kişilere yaklaşırken anlayışlı davranmak ve yaşadıkları belirtilerin ciddiye alındığını göstermek önemlidir. Somatik bozukluk hastalarının yakınlarının da uzman desteği alması önerilir. Bu sayede hasta yakınları da tedavi sürecine dahil olabilir.

Somatizasyon Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Somatizasyon bozukluğunun tedavisinde psikoterapi temel tedavi yöntemidir. Ayrıca gerekli durumlarda uzmanlar altta yatan depresyon ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıkları kontrol altına alabilmek için ilaç tedavisinden de yardım alabilir. Bazı araştırmalara göre somatizasyon bozukluğu tedavisi için bilinen en etkili yöntemlerden bir tanesi bilişsel davranışçı terapidir. Kişilerin somatik belirtileri nasıl algıladığını ve onlara nasıl tepki verdiğini değiştirmeye yönelik bir tedavi yaklaşımı olan bilişsel davranışçı terapi kişinin fiziksel semptomlara verdiği tepkileri değiştirmeye yardımcı olur. Bunların yanı sıra düzenli egzersiz yapmak, sosyalleşmek, stres yönetimi tekniklerini öğrenmek gibi kişinin yaşam tarzında yapacağı bazı değişiklikler de somatizasyon semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.

Somatizasyon hem çocuklarda hem de yetişkinler günlük yaşamı olumsuz yönde etkileyen ve kişinin yaşam kalitesinin düşmesine neden olan psikolojik bozukluklar grubudur. Ancak somatizasyon bozukluğu yaşam boyu tedavi gerektirmez. Kişiye özel hazırlanan tedavi planları ile somatizasyon tedavi edilebilir.

Kaynakça:

1. https://www.webmd.com/mental-health/somatoform-disorders-symptoms-types-treatment
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3146190/#:~:text=In%20somatoform%20disorders%2C%20physical%20symptoms,%2C%20%E2%80%9Csoma%E2%80%9D%20for%20body.
3. https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2007/1101/p1333.html
4. https://www.healthline.com/health/somatic-symptom-disorder#outlook
5. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17976-somatic-symptom-disorder-in-adults#management-and-treatment
6. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17864-somatic-symptom-disorder-in-children--adolescentshttps://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1587268