Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Nedir?

Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Nedir?

Üst solunum yolu enfeksiyonu burun, boğaz, sinüsler, yutak, gırtlak ve solunum yollarını etkileyen, göğüs üstünde oluşum gösteren enfeksiyonel hastalıklardır. Üst solunum yolu enfeksiyonları arasında sıklıkla karşılaşılanlar viral enfeksiyonlar, akut koriza ve nezle gibi diğer soğuk algınlıkları şeklinde sıralanabilir. Yetişkinlerde yılda ortalama 2 ila 4 kez gelişebilirken çocuklarda 6-10 kez gelişebilir. Üst solunum yolu enfeksiyonu belirtileri arasında en sık gelişenler burun akıntısı, boğaz ağrısı ve öksürük şeklindedir. Tedavi prosedürleri ise genellikle istirahat, sıvı alımı ve medikal bazı tedavi yöntemleridir.

Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Nedir?

Solunum yolu enfeksiyonu, vücutta nefes alma görevi üstlenen solunum sistemini etkiler. Bu enfeksiyonlar sinüsleri, boğazı, akciğer ve solunum yollarını etkileyebilir. Solunum yolu enfeksiyonları alt ve üst solunum yolu enfeksiyonları olmak üzere iki türlü olarak gelişir. Üst solunum yolu enfeksiyonu göğüs üstünde oluşum gösterir. Nezle, soğuk algınlığı, farenjit, larenjit, sinüzit ve epiglottit üst solunum yolu hastalıkları arasında yer almaktadır.

Ilıman iklime sahip bölgelerde kış aylarında sık rastlanan bir hastalıktır. Sonbahar aylarında rinovirüsün neden olduğu üst solunum yolu enfeksiyonları vakaları artış gösterir. Hastalık yapıcı patojenler çoğunlukla temas yoluyla bulaşır. Küçük partiküllü virüsler havada bir saat kadar asılı kalabilir, solunması halinde enfeksiyonel rahatsızlıklara neden olabilir. Hastalık yapıcı faktörlere maruziyet sonucunda birkaç gün içerisinde komplikasyonlar gelişir. Kulağa ilişkin üst solunum yolu enfeksiyonları çoğunlukla çocuk yaş grubunu etkilese de her yaş grubunda gelişebilir.

Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Neden Olur?

Solunum sistemi bir virüs veya bakteriye maruz kaldığında enfeksiyon oluşumu söz konusu olabilir. Maruziyet yolları enfekte bir hasta ile yakın temas, aynı ortamda bulunma ve enfekte bir yüzeye dokunmak olabilir. Bu enfeksiyonlar oldukça yaygındır ve her yaş grubu veya cinsiyetten birey yakalanabilir. Ancak bazı bireylerin bu enfeksiyona yakalanma riski daha yüksektir. Risk grubuna dahil olma durumu da üst solunum yolu enfeksiyonu nedenleri arasında kabul edilebilir. Özellikle çocuk yaş grubunda hijyen eksikliği, ellerin daha az yıkanması, daha sık ağız ve burun ile temas etmesi nedeniyle çocuklarda daha sık görülür. Diğer risk faktörlerinden ve üst solunum yolu enfeksiyonu sebepleri şu şekilde sıralanabilir:

• Kalp ve akciğer hastalığına sahip kişilerin hastalığa yakalanma ihtimali daha yüksektir.
• Bazı hastalıklar (kistik fibrozis, HIV) nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflayan hastalar ciddi üst solunum yolu enfeksiyonlarına yakalanabilirler.
• Kreş, okul ve hastane gibi kalabalık ve patojenlerin yayılma imkanı bulunan ortamlarda bulunmak riski artırır.
• Astım ve alerjik rinitli hastalarda üst solunum yolu enfeksiyonu daha yüksek olasılıkla gelişir.
• Sigara içmek yaygın bir neden ve risk faktörüdür.
• Kortikosteroid kullanımı, transplantasyon ve splenektomi sonrasında üst solunum yolu enfeksiyonu ortaya çıkabilir.
• Yüzdeki dismorfik değişiklikler ve nazal polipozis gibi anomalilerde üst solunum yolu enfeksiyonu riskini artırır.

Üst Solunum Yolu Hastalıkları Nelerdir?

Üst solunum yolu mukozasının patojenik organizmalar tarafından doğrudan istila edilmesi ile ortaya çıkar. Organizmanın mukozaya yapışmasını engelleyen bazı bariyerler vardır. Bu bariyerler patojenleri tutan kıllar, organizmaları hapseden mukus, organizmaları hapseden yutak-burun açısı ve solunum sistemini temizleme görevini yerine getiren siliyer hücreler şeklinde sıralanabilir. Adenoid ve bademcikler ayrıca patojenlere saldıran immün hücreleri de içerir.

• Nezle (Soğuk Algınlığı, Nazofarenjit, Akut Koriza): Nezle en sık kış aylarında ortaya çıkabilir ve eylül ayı başlarında en yüksek seviyelere ulaşır. Nezleye neden olan virüs çoğunlukla Rinovirüslerdir. Hastalık pek çok şekilde bulaşabilir. Enfekte kişilerin kullandığı bardak ve yemek servislerinin kullanılması, kapalı ve kalabalık ortamlar, psikolojik stres, kapı kolları ve mendil gibi eşyalarla temas bulaşma yolları arasında sayılabilir. Hastalık bulguları gözlerde kızarıklık, hafif ateş, kırgınlık, iştahsızlık, üşüme, titreme, burun tıkanıklığı, seste kabalaşma, baş dönmesi, koku ve işitmede geçici kayıplar şeklinde sıralanabilir.
• Grip (İnfluenza): Nezleye göre ani başlangıçlı bir hastalıktır. Klinik bulgular; yüksek ateş, kırgınlık, öksürük, iştahsızlık, baş ağrısı, kas ve eklem ağrıları şeklinde sıralanabilir. Bulaşma olasılığı yüksek bir hastalıktır. Enfekte kişiden öksürük ve hapşırık yoluyla bulaşabilir. Semptomlar 3-7 gün içerisinde iyileşme gösterir, ancak öksürük iki hafta kadar devam edebilir. Çocuklarda gribe eşlik eden orta kulak iltihabı (otitis media), mide bulantısı ve kusma gözlenebilir.
• Rinosinüzit (Sinüs Enfeksiyonları): Paranazal sinüslerin bir veya daha fazlasının inflamasyonu olarak ifade edilebilir. Sinüsler yüz kemiklerinin arkasında bulunan içi boş alanlardır. Ateş, öksürük gibi solunum yolu enfeksiyonları semptomları burun akıntısı, burun tıkanıklığı (nazal konjesyon), yüz ağrıları ve baş ağrıları gibi semptomlar gözlenebilir.
• Epiglottit: Epiglot olarak bilinen solunum tüpü ağızın gerisinde, dil kökünde bulunur. Epiglottit ise epiglot iltihaplanması ile karakterize bir hastalıktır. Epiglot iltihap nedeniyle şişerse solunum yolunu tıkayabilir. Soluk alıp verme konusunda güçlük yaşanabilir ve ateş yükselmesi gelişebilir. Epiglottit bir sağlık uzmanı tarafından teşhis ve tedavi gerektiren bir sağlık sorunudur. İleri seviyelerde gelişen epiglottit durumunda kişi yemek yeme konusunda güçlük yaşayabilir. Bu nedenle sorunsuz bir şekilde beslenme sağlanana kadar sıvı besinler tüketilmesi tavsiye edilir.
• Larenjit: Larenjit gırtlak iltihaplanması durumudur. Çoğunlukla bir virüsün enfekte olması larenjite neden olabilir. Larenjitte ana semptom ses değişikliği ve ses kısıklığıdır. Ateş yükselmesi, şiddetli boğaz ağrısı ve yutma güçlükleri gelişebilir. Hastalık çoğunlukla viraldir, bu nedenle antibiyotik ilaçlar kullanılmaz. Larenjitli hastalara seslerini dinlendirmeleri, konuşmamaya çalışmaları, bol bol sıvı tüketmeleri ve buhar uygulamaları tavsiye edilebilir.
• Farenjit: Farenjit boğaz ağrısı olarak da bilinir. Çoğunlukla viral üst solunum yolu enfeksiyonudur. Nadiren Streptococcus adı verilen bakteriler de neden olabilir. Boğaz ağrısı 5-15 yaş arasında daha sık görülür. Klinik bulgular şiddetli boğaz ağrısı, konuşma ve yutma zorluğu, kulak ağrısı, boyundaki lenf düğümlerinde şişlik, hassaslaşma, şişmiş ve kırmızı bademcikler şeklindedir.

Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Üst solunum yolu enfeksiyonları arasında rinit, farenjit, bademcik iltihabı, larenjit, grip, nezle, sinüs enfeksiyonu ve epiglottit bulunur. Belirtilerin başlangıcı çoğunlukla maruziyetten 1-3 gün sonra başlar ve 7-10 gün kadar sürebilir ve 3 haftaya kadar devam edebilir [6]. Üst solunum yolu enfeksiyonu sürekli tekrarlıyorsa, bilinç kaybı, yüksek ateş, nefes alma güçlüğü, şiddetli öksürüğe eşlik eden kusma, hırıltı, nefes verirken çıkan ıslık sesi ve baş dönmesi gibi ciddi semptomların herhangi biri geliştiği takdirde mutlaka uzman bir hekim ile görüşme sağlanmalıdır. Genellikle gözlenen üst solunum yolu belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Öksürük,
• Boğaz ağrısı,
• Burun akıntısı,
• Baş ağrısı,
• Düşük ve yüksek dereceli ateş,
• Yüz bölgesinde ağrı ve basınç,
• Hapşırma,
• Keyifsizlik ve enerji eksikliği,
• Miyalji (kas ağrıları),
• Ses kısıklığı ve boğuk ses,
• Şişmiş lenf düğümleri,
• Ağız kokusu,
• Kırmızı göz (konjonktivit) ve kaşınan gözler.

Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Nasıl Tedavi Edilir?

Üst solunum yolu tedavisi viral boğaz ağrılarının, soğuk algınlığının, grip ve öksürük gibi rahatsızlıkların giderilmesi amacıyla uygulanır. Medikal tedavilerin dışında uygulanabilecek bazı yöntemler de vardır. Bu yöntemler; düzenli ve yeterli miktarlarda su içmek, tıkanıklığı giderme amacıyla buhar uygulamaları ve sıcak duşlar tavsiye edilebilir. Tedavi amacıyla tercih edilebilecek bazı yöntemler şu şekildedir:

• Probiyotikler: Probiyotik besinler bağışıklık sisteminin fonksiyonunu düzenleyerek kişinin sağlığı üzerinde olumlu etki bırakır.
• Sıcak buhar: Sıcak buhar uygulamaları soğuk algınlığı tedavisi amacıyla tercih edilebilir. Mukus drenajını kolaylaştırır, tıkanıklığı giderme konusunda fayda sağlar.
• İstirahat: Enfeksiyon gelişen bireyler çoğunlukla keyifsiz ve yorgun hisseder. Bu nedenle bol bol istirahat edilmesi tavsiye edilir.
• Bol sıvı tüketimi: Ateş yükselmesi ve hastalığa bağlı sıvı kaybının dengelenmesi için bol su tüketimi önerilir.
• Medikal tedaviler: Üst solunum yolu enfeksiyonu tedavisi için uzman bir hekime başvurulduğunda doktorlar medikal tedavilere başvurabilir. Ateş düşürme, ağrıları giderme, burun ve sinüs tıkanıklığını hafifletme, öksürük, göğüs tıkanıklığı ve patojen üremesine bağlı diğer semptomların giderilmesi amacıyla çeşitli ilaçlar reçete edilebilir.
• Hijyen ortamının sağlanması: Öksürme, hapşırma durumunda ağız ve burun bir mendil ile kapatılmalıdır. Mendiller sonrasında uygun şekilde çöpe atılmalı ve eller yıkanmalı ya da dezenfekte edilmelidir. Başkaları ile ortak eşya kullanımından kaçınılmalıdır. Hastalık halinde veya korunma amacıyla maske takılması tercih edilebilir.

Sürekli üst solunum yolu enfeksiyonu olmak özellikle kış aylarında kaçınılmaz bir hastalık olarak kabul edilir. Bu hastalıktan kaçınmak amacıyla kalabalık alanlarda maske kullanmak, hijyen koşullarına özen göstermek, bol sıvı tüketmek, yeterli uyku uyumak, sigara içmeyi bırakmak ve hasta bireylerle temastan kaçınmak tavsiye edilir. İki haftadan uzun süren semptomlar söz konusuysa, yüksek ateş veya endişe uyandıran başka belirtiler varsa bir doktor görüşüne başvurmanız, rutin kontrolleri ihmal etmemeniz tavsiye edilir.

Kaynakça:

1. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/581563 
2. https://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_10370/62-65.pdf 
3. http://turkishfamilyphysician.com/makaleler/derleme/ust-solunum-yolu-enfeksiyonlarinda-bitkisel-ve-nonfarmakolojik-tedaviler/#full-text 
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK8142/ 
5. https://www.healthline.com/health/acute-upper-respiratory-infection#causes 
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532961/ 
7. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/4022-upper-respiratory-infection 
8. https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2012/1101/p817.html#afp20121101p817-b49