Yutma Bozukluğu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Yutma Bozukluğu Nedir?

Yutma bozukluğu bir kişinin gıda ve sıvıları ağızdan yemek borusuna (özofagus) ve mideye yönlendirmekte güçlük yaşadığı bir durumdur. Bu durum yutma işlemi sırasında ortaya çıkan sorunlarla karakterizedir. Yutma sırasında kişide acı, rahatsızlık veya potansiyel olarak ciddi komplikasyonlara yol açabilecek zorluklar yaşanabilir. Yutma güçlüğünün farklı türleri vardır. Yutma güçlüğü çeşitleri şunlardır:

• Oral Yutma Güçlüğü: Bu tür yutma güçlüğü yiyecekleri ve sıvıları ağızda çiğneme ve hazırlama aşamasında yaşanan sorunlardan kaynaklanır. Kas zayıflığı veya koordinasyon eksikliği gibi nedenlerle yiyeceklerin doğru şekilde ağızdan yutulamaması söz konusudur.
• Faringeal Yutma Güçlüğü: Faringeal yutma güçlüğü, yemeklerin boğaz bölgesinden geçişinde sorunlar yaşandığını ifade eder. Boğaz kaslarının zayıflığı veya koordinasyon eksikliği bu aşamada sorunlara yol açabilir.
• Özofageal Yutma Güçlüğü: Özofageal yutma güçlüğü, yiyeceklerin yemek borusundan mideye geçişinde sorunların yaşandığı durumları içerir. Yemek borusu daralması veya tıkanıklığı gibi sorunlar, bu tür yutma güçlüğünün altında yatan nedenler olabilir.

Yutma Güçlüğü Belirtileri Nelerdir?

Yutma bozukluğu, yutma sürecinde yaşanan güçlükleri ifade eder. Bu sorun bazen basit bir boğulma hissiyle başlayabilirken, zamanla daha karmaşık hale gelebilir. Yutma güçlüğü belirtileri şunlardır:

• Tıkanma Hissi: Yiyecek veya içeceklerin boğazda sıkıştığı veya takıldığı hissi yutma güçlüğünün en yaygın belirtilerinden biridir.
• Öksürme ve Boğulma: Yiyecek veya sıvıların yanlış yola gitmesi sonucu öksürme, boğulma veya özellikle yemek sırasında nefes almakta güçlük çekme gibi solunum sorunları yaşanabilir.
• Sıkça Boğaz Temizlemek: Yutma güçlüğü yaşayanlar, boğazlarını temizlemek veya yiyecek artıklarını çıkarmak için sık sık öksürme veya öğürme ihtiyacı duyabilirler.
• Yemek Sırasında Uzun Süreler Harcamak: Yemek yeme süresinin normalden daha uzun sürmesi ve bir öğünü tamamlamak için daha fazla çaba harcamak gerekebilir.
• Yutmada Bozulma: Bazı vakalarda yutma güçlüğü hastalığı o kadar ciddi olabilir ki yutma işlevi tamamen bozularak kişi yemekten ve içmekten kaçınır.
• Hıçkırık: Yutma güçlüğü yaşayan bazı kişiler sık sık hıçkırık sorunuyla karşılaşabilirler. Yemekler ve sıvılar yanlış yola gittikçe hıçkırıklar tetiklenebilir.
• Ağrı: Yutma sırasında veya sonrasında boğazda, göğüs bölgesinde ve midede ağrı olabilir.
• Yutulan Gıdaların Geri Gelmesi: Yutma bozukluğu olan kişiler, yedikleri yiyeceklerin veya içtikleri sıvıların geri gelmesiyle karşılaşabilirler. Bu, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşabilir.
• Mide Ekşimesi: Yutma güçlüğü, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması veya yemek borusunun zarar görmesi sonucu mide ekşimesine neden olabilir. Bu durum asit reflüsü olarak da bilinir.
• Kilo Kaybı: Yutma güçlüğü yaşayan bazı kişiler, yemek yeme zorluğu nedeniyle kilo kaybı yaşayabilirler.
• Ses Kısıklığı: Yutma güçlüğü olan bazı kişiler ses tonunda değişiklikler veya ses kısıklığı yaşayabilirler.

Yutma bozukluğu belirtileri herhangi bir kişide farklı şekillerde görünebilir. Fakat şu durumlarda bir sağlık profesyoneli ile iletişime geçmek önemlidir:

• Yutma güçlüğü devamlı hale gelirse,
• Aniden kilo kaybı yaşanıyorsa,
• Yutma sırasında ağrı, göğüs ağrısı veya nefes darlığı gibi ciddi yutma bozukluğu belirtileri ortaya çıkarsa,
• Sık sık öksürük, boğulma veya solunum problemleri yaşanıyorsa.

Yutma Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Yutma kasların, sinirlerin ve çeşitli anatomik yapıların koordinasyonunu gerektiren karmaşık bir işlemdir. Yutma bozukluğu, bu koordinasyonun bozulduğu bir durumun sonucu olarak ortaya çıkabilir. Bu durum, yiyeceklerin veya sıvıların ağızdan geçerken tıkanması, yavaş hareket etmesi veya yanlış yola yönlendirilmesi şeklinde görülebilir. Yutma güçlüğü sebepleri şunlardır:

• Kas Zayıflığı veya İşlev Bozukluğu: Yutma sırasında görev alan kaslarda meydana gelen zayıflama veya işlev bozukluğu, yutma güçlüğünün en yaygın nedenlerinden biridir. Bu kaslar yiyecek ve sıvıların ağızdan mideye doğru ilerlemesini kontrol ederler. Kas zayıflığı veya bozukluğu durumunda, bu kaslar yeterince güçlü kasılamaz veya koordinasyonları bozulur bu da yutma işleminin aksamasına yol açar.
• Sinir Sistemi Problemleri: Sinir sistemi hastalıkları veya sinir hasarları yutma reflekslerini etkileyebilir. İnme (beyin felci), multipl skleroz veya Parkinson hastalığı gibi nörolojik sorunlar yutma işleminin düzgün şekilde gerçekleşmesini engelleyebilir. Sinir sistemi bu tür hastalıklar altında etkilenirse kaslara doğru sinyaller gönderme yeteneği azalabilir.
• Anatomik Sorunlar: Bazı kişilerde doğuştan veya sonradan gelişen anatomik anormallikler yutma sorunlarına yol açabilir. Yemek borusunda veya boğazda daralmalar, yutma güçlüğüne neden olabilir. Bu daralma ve anormallikler, yiyeceklerin normal şekilde geçişini engelleyebilir.
• Reflü Hastalığı: Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) mide asidinin yemek borusuna geri kaçması anlamına gelir. Bu asit geri akışı yemek borusunda tahrişe ve iltihaba neden olabilir. Zaman içinde bu durum, yemek borusunun daralmasına ve yutma güçlüğüne yol açabilir.
• Tümörler: Yemek borusu ve boğazda tümör oluşması, yutma bozukluğu nedenleri arasında yer alır. Bu tür engeller yiyeceklerin veya sıvıların normal şekilde geçişini engelleyerek yutma güçlüğüne yol açabilir. Ayrıca tümörlerin büyümesiyle beraber bu sorunlar daha da kötüleşebilir.
• İlaç Yan Etkileri: Bazı ilaçlar yutma bozukluğuna neden olabilecek yan etkilere sahip olabilir. Özellikle kas gevşetici ilaçlar bu kategoriye girer. Bu ilaçlar yutma işlemine müdahale edebilir.

Yutma Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Yutma bozukluğu pek çok kişi için karmaşık bir sorun gibi görünebilse de doğru yaklaşımlarla tedavi edilebilir. Yutamama problemi ile başa çıkmak için çeşitli yutma bozukluğu tedavisi seçenekleri mevcuttur. Yutkunma bozukluğu tedavisi seçenekleri şunlardır:

• Yutma Terapisi: Yutma terapisi, yutma bozukluğu olan hastaların tedavisinde temel bir bileşendir. Bu terapi yutma kaslarını güçlendirmek, yutma becerilerini geliştirmek ve yeme içme sürecini daha etkili hale getirmek için kullanılır. Terapistler, yutma kaslarını güçlendirmek için özel egzersizler ve teknikler öğretirler. Bu egzersizler yutma güçlüğü yaşayan hastaların yutma işlemini daha kontrollü bir şekilde gerçekleştirmelerine yardımcı olabilir.
• İlaç Tedavisi: Yutma bozukluğunun altında yatan nedenlere bağlı olarak, doktorlar bazen ilaç tedavisi önerebilirler. Yutma sorunlarına neden olan inflamasyon, enfeksiyon veya reflü gibi durumlar ilaçlarla tedavi edilebilir. İlaçla yutma güçlüğü tedavisi yutma bozukluğunun nedenini hedef alarak semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir.
• Cerrahi Müdahale: Yutma bozukluğunu düzeltmek için bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Özellikle anatomik sorunlar yemek borusu daralması veya tıkanıklıkları cerrahi olarak çözülebilir. Cerrahi müdahale yutma işlevini normale döndürmeyi amaçlar.
• Yutma Cihazları: Yutma cihazları, yutma bozukluğu yaşayan bireylerin yiyecek ve sıvıları daha güvenli bir şekilde tüketmelerine yardımcı olan tıbbi cihazlardır. Bu cihazlar yemek ve içeceklerin doğrudan mideye yönlendirilmesini sağlar, yutma sırasında olası tehlikeleri en aza indirir.
• Beslenme Tüpleri: Beslenme tüpleri yutma bozukluğu nedeniyle normal yeme ve içme yeteneğini kaybeden veya geçici olarak kullanamayan bireylerin beslenme ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılan tıbbi cihazlardır. Bu tüpler yiyecek ve sıvıların doğrudan mideye veya bağırsağa yönlendirilmesini sağlar ve bu nedenle beslenme sürecini daha güvenli hale getirirler.

Yutma güçlüğü, genellikle ciddi bir sağlık sorununun belirtisi olabilir ve ihmal edilmemelidir. Fakat herhangi bir sağlık sorunuyla karşılaşıldığında bir sağlık profesyoneline danışmak her zaman en iyi yaklaşımdır. Erken teşhis ve tedavi, yutma güçlüğünün etkilerini azaltabilir ve yaşam kalitesini artırabilir.

Kaynakça:

https://patient.info/digestive-health/difficulty-swallowing-dysphagia 

https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2021/0115/p97.html 

https://www.nidcd.nih.gov/health/dysphagia 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK408/